Erremu

Erremu of Erremuje (Nederlands: Arnemuiden) is 'n plekke - officieel 'n stad, maer in de volksmond 'n durp - in de Zeêuwse gemeênte Middelburg, an d'n oôstkant van Walchren. In 2023 ao 't 5.400 inweuners. Erremu eit 'n station an de Zeêuwse lijn.

Erremu stae d'rom bekend dat 't vonaemelik van de visvangst leeft, en awast is dat de lèste jaeren minder g'ore, de visserie is nog altied stikke belangriek in 't durp. Vedders is 't 'n geslote gemeenschap daer-a nie vee immigraotie in vokomt. Saeme mee de inweuners van 't Nieweland praote ze 'n dialekt dat-a tussen 't Walchers en 't Zuud-Bevelands instaet; 'n plat dat-a butendien nog weinig invloed uut 't Ollands te verduren g'aod ei. Erremu bestaet uut 't rechtoekeg durpscentrum mee wat onregelmaetege bebouwienge d'romeêne.

Geschiedenisse

Erremu is een zogenaemde smalstad. In 1574 kreeg het stadsrech'n, mae 'ad gin zitting in de Staeten van Zeêland. Erremu koos toe in tegenstellieng tot Middelburg voh Willem van Oranje. As belooning wieren de rech'n verleend, as volgt omschreve: de burcht van Arnemuden voortaan zal wezen een stad, geheel en al bevrijd van de oude voorgaande keuren, ordonnantiën en jurisdictie van de stad Middelburch. Tiejes de Gouwe Eeuw verzandde de haevene en verèrmde het durp. In de Twidde Wereldoôrlog is het durp in 1944 zwaer beschaedigd tiejes de strijd om Walchern (Slag om de Sloedam). Nae verscheie inpolderingen in het Sloegebied weke de visserschepen van Erremu uut nea Ter Veere. In 1924 vong de ramp van Erremu plaes, toe vee vissers verdroenke bie een zwaere sturm. Toe Ter Veere in 1962 van zeê wier ofgeslote weke de schepen uut nae Vlissienge. Erremu 'eit nie zo vee schepen meer, mae de kotters bin over het algemeên de groôste van Nederland. Toet an 1997 was Erremu 'n eige gemeênte, daer-a ok Kleverskerke bie oorde. Toen gieng 't (zeker nie zonder protesten) op in Middelburg. De bienaem van de Erremujers is Viskoppen of Vissticks. Dit oor voraol in Middelburg en Vlissienge gezeid.

Visserie

Het durp is aoltied mee de visserie verbonde hewi. Daerom oa je in de dertuhher jaeren en nog jaeren nae de twêêde waereldoorloohe nog fee leurders en leursters in óónz durp. Kan 't nie persies naehae, ma oalles bie mekoare heteld oa j'r wè ruum 'onderd. Dae is wa deu die mensen hezeuld en heploeterd. En dat voo'naemeluk deu die leursters die in Zuud-Beveland, Noôrd-Beveland en Zêêuws-Vlaenderen leurden.

De leursters die in Zuud-Beveland leurden, die liepe vanuut óónz durp, oover de Sloedam, de Noord-Kroajer (nae Lêêuwedurp), 't Nieuwedurp, Sêêren'oek, Bossele, Drieweehen êênsen en wêêr. Ma da hienge z'ook elke dreeve van 'n boerderie in, om te kieke of se daer wa kwiet konne. D'r waere d'r die volgden 'n iets nóórdelukker roete, die deeje 'Eintjessand an en asse dan oa d'r vis nie kwiet waere. hienge ze nog ma 's eeven nae Wolfersdiek, mee bootje oover nae Nóórd-Beeveland en prombeerde ze d'r slag in Kortgeene. Andere hienge vanuut óónz durp oover Veere, mee bóótje oover nae Nóórd-Beeveland, 'n hróót déél van de durpen en de boerderieën langs om d'r vis kwiet te raeken.

Soms gebeurde 't wè, da d'r leurders waere, die in Vlissienge d'r vis inkochte, daer 'n 'andkarre of 'n krette 'uurde en êêlemael nae leseke liepe êênsen en wêêr. Je zou zehhe nae leseke? Jae dar oa ze wè oesters en mossels, ma hin vis. Zö waere d'r ook leurders, die d'r nehoosie deeje in Zuud-Beveland of Walcheren, die oa 'n 'ongdekarre. Die wiere hetrokke deu twêê zwaer bebouwde 'ongden. D'r waere ook leurders, die fleste konne, die deej't ob de flest. Dan oan ze 'n zwaere transportfiest, 'n hróót bahoazjedraeher d'r op en 'n êêl brêêd stuur, voo hemakkeluk stuuren. Zokke flesten zie j'a jaeren nie mi. Ma oalles bie mekoare henoome oan de venters 't fee hemakkelukker dan de wuvven.

Dan waere d'r leurders en leursters, die a van voo d'êêste oorloohe mee te trein hienge nae Roozendael, Breda, Tilburg en zelfs Venlo. Dae wier vee vis d'eete, vee mêêr as 'ier, omdat t'r zö vee Roomse waere. Die oan 'n maendabbonnement ob de trein. Die verkochte nest t'r vis ok fee hepèlde hornet. Die hornet liete ze meestal deu d'r furmielje pèlle, an ze d'r vee mee mohhe neeme.

Mee de trein meehae, was foo 'n Erremuuënaer niks vreems. As se op 'n ander durp in Walcheren nog dochte, dat 'r 'n stuur in 't lokkemetief was om in de bochten te stuuren, wiste z't 'ier a beeter. D'r waer 'r wè die hienge ob de terugreis, as 'T 'ier weinug anvoer van vis was, pursant even nae Rotterdam om dae vis in te koopen! Dan naeme ze nie allêên voo d'r eihe mee, ma konde ze de rest makkeluk an andere leurders of leursters kwiet en oan ze pursant ook nog 'n kleine winst t'r op.

De vis wier in de jaeren vlak nae d'êêste waereldoorloohe anhevoerd deu 'n De Buck uut Ter Veere. J'oa dan nog gin vismijn in Erremuuë. Dan wier 'r op 't Stationsplein zóóhenaemd op Japanse of Chieneese matten uutgeleid. De vis wier in manden verkocht en meestal kochten dan drie, soms wè vier persoenen êên mande vis. In die jaeren wier de vis nog bie obbod ferkocht. Az dan zö'n mande vis gekocht waz deu êênuhhe persoenen hezaemeluk, hienge ze die in helieke possies ob de matten uutlehhe. Waz dat gebeurd, dan hieng 'r êên omstae en vroeg 'r 'n ander: „Wie z'n possie iz dat?", en noemde d'n ander omstieng dan z'n naeme. Dat gieng nie onrein en oa hin mens wat t vertéllen. kommen, die wiere elke dag goed uutgespoeld en in de zeumer mieke de huus an 't Knoaldiekje d'r 'n tente van. Dat was toen d'r tied fee in. In 1928 iz de vishal hezet. Toen wier 't foo deheene die zo ma kwam kieke minder hezellug. Ook de wieze van verkóöpen wier amders. Toen binne ze behonne mee op avbod te verkóópen. 't Wier oallemae 'n bitje amders, want foo de vrachtwaehen kwam 'r 'n vrachtauto in de plekke. Da's sö deu hehae tod de twêêde waereldoorloohe. Toen wier 'r vee óógaezen deu de Duutsers gevorderd en zat te nehoosie verre op s'n hat. In die tied wier d'r ook 'n vishal in Veere hezet en toch gek ee? Die wier deu de mensen inêêjls vismijn benoemd. Nae d'oorloohe is 't langzaemer'and achteruut gehae. D'r wier êêlemae hin vis mi verkocht in de vishal; 't was oa in Veere en Vlissienge te doen. De mensen die in Braebant geleurd oa, waere ondertussen oud geworre en d'r waere hin opvolhers.

De leurders gienge nog 'n bitje mee de tied mee en naeme 'n 'ulpmootortje an d'r fiest ma de achteruutgang was nie teehen t'ouwen. In 1986 waere d'r nog welheteld viere die leure, tien jaer laeter gin ien meer. Oallerlei óórzaeken ebbe dae an mee hollepe. De mensen kreehe mêêr held, wiere hemaksuchtuhher. Wien van de joenge mensen bakt'r, nog vis tuus? Da's ma 'n engkelieng. De mensen kreehe ve meer vrieje tied, ma da brienge ze deu an 't strand. Dan is 'r ook vee konkurrensie hekomme van viswiengkels en suupermarten, die oallerlei soorten hebakke vis verkóópe en de riejende kraemen nie te verheeten. Dat oalles ei t'r toe beleid, dat 'r van de nêêrienge niks me over is.

Volksverhaelen uut Erremu

De visleurders uut Erremuje gienge geregeld mit vis leure in Middelburg. Tussen Erremuje en Middelburg lag ’t Erremuuesepadje, dat was een voetpad dwars deur ’t land mit plankjes over de dulven. Dat padje begon bie de begraefplaes in Middelburg in liep tot ’t veer over de Arne, kort bie Erremuje. Langs dat padje waere verschillende drienkenspitten voo de bêêsten. Op ’n keer ao ’n Erremujenaer in Middelburg mee vis eleurd. Zō tegen ’n uur of vuve ’s aevens, ’t wier a donker, verkocht ’n z’n laaste zootje vis an ’n vroūwe. Tegen die vroūwe zei ‘t ’n toe: “Kwa, noe gae ‘k zie da’k bie m’n vrouwe komme.” Die Middelburgse vrouwe zei toe: “Zôôe, dan bin jie voreest nog nie tuus.” Die visleurder gieng toe op weg ni Erremuje, zō gewoon langs ’t padje. “Over ’n ure bin ‘k tuus,” doch’n. ’t Wier gauw donker dien aevond en toe ‘t ’n zō over ’t padje liep, kwam ‘t ’n bie zō’n drienkenspit. En in plaes dat ’n rechtdeur liep, begon ‘t ’n rond die pit te laopen. Oe of ’n ok keek, ’t padje zag nie mi. Je zou zō zegge: “Oe kan ‘t?” Ma ie wier eêlemaele nie moee. Zō eit’n d’n êêlen nacht rond die pit elôôpe in ie kon ’t Erremuuese padje nie vinde. Ie begreep wè dat’n deur dat wuuf in Middelburg betôôverd was. Toe ’t licht wier stong ’n inêêns bie ’t padje. De betôôveringe was toe weg. Toe nir uus, dat begriep je. Z’n vroūwe ao êêl d’n nacht ongerust eweest. Ze was bliee toe t’n eindelienge tuus kwam en ze vroeg: “Wir ei jie no toch d’n êêlen nacht ezete?” Ie vertelde toe dat ’n deur ’n Middelburgse vroūwe betôôverd was in d’n êêle nacht rond ’n drienkenspit most laopen.

Vroeger viste ze in Erremuje vee mit sloepen. Dat waere gèen gewone roeibôôten, ze waere vee grôôter en in de regel waere di dan ok vuuf man op en ze laege zowat 10 of 11 voet dièpe. Oônze sloep lag bie de werf in Erremuje. ’t Was zondag eweest in ’s maendagsochens eêl vroeg gienge me wir an bôôrd mit ons brôôd in wat a je dan zō bieje ao. Me waere mit vier man in een jongen. Zō kwaeme me an boôrd in de schipper zei: “Allee jongens, aoles klaer? Dan gae me. Gooi de toùwe mè los.” Eén van de knechs gien toe ni voore om ’t touwe van de meerpaele los te maeken. Mer ie kwam daolik terug in ie zei: “Schipper ik maek het toùwe nie los want kiek us: di stae ’n kaolf zonder kop bie de vôôrste meerpaele.” Ze zaege toe aolemaele dat kalf zonder kop. ’t Bêêst stond ma mit z’n stompe van z’n aoles op die meerpaele te beuken in gêên mèns durfde d’r ni toe. De schipper zei: “Weet je wat manne, me ouwe eest kriegsraed.” Aolemaele gienge d’r toe bie zitte en ze zoue d’r om dobbele wie of ’t touwe los most gooie. Die a de minste ôôgen gooide most ’t doe. D’n vierden die gooide was ‘t’r an. Ie zei: “Ik za’t doee want me motte toch weg, ’t ôôr tied.” Ie aelde toe ’t brôôdmes uut de schuve van de taefel in ie zei: “Ziezôô, noe ni bove.” Ie gieng over de planke ni de wal mit ’t brôôdmes in z’n and. Ie gieng mi nae die meerpaele di ’t kaolf stieng in ie riep: “In Godsnaam.” Toe a ’n naem God gebruukte nam dat kaolf ’n zet in was inêêns weg. De knecht maekte toe de toûwen vôôr in achter los in ie zei: “Ziezôô, dat zaekje is ok wi an de kant.” Ze binne toe nae Ter Veere evaere om te gaen visse.

D’r woonde op Erremuje ’n visleurder die gêên kinders ao. Ie leefde allêên mit z’n vrouwe. Op ’n zaeterdagaevend gienge ze om ’n ure of tiene ni bède. Ze zeie tegen mekaore welterusten in ze wouwe gae slaepe. Ma ze laege nog ma amper of ze ôôrden in ’t achteruus ’n vreemd geluud. De bestie wi ze in slièpe was tegen de muur van ’t achteruus zōdoende konne ze aoles dudelik ôôre. Ze ôôrden in dat achteruus vis klappe op de leien van de vloer, net zō as verse vis dat doet. Die vis klapte mè mit staert en vinnen op die leien en matten. Die man is gae kieke ma ie zag niks. D’n êêlen nacht ôôrden ze die vis klappe in ze è gêên ôôge dicht kunne doe. Ze begrepe wè dat ‘r in ’t achteruus ’n spook bezig was die ulder d’n êêlen nacht treiterde. Toe ’t ochend wier ieuw dat geluud op. Toe ze in ’t achteruus gienge kieke in an de leien in de matten voelde, zagge ze dae êêlemaele gin vissliem, aoles was drôôge. In toch ao ze d’n êêlen nacht dudelik vis ôôre klappe.

De klokke van Erremu

Erremu is bekend deu z'n klokke weerover een bekend lied 'eschreve is (door Dico van der Meer op muziek van H. Mengers ut 1949). Dat lied goôt as volgt:

Wendt het roer - we komen thuis gevaren

Rijk was de buit - maar bang en zwaar de nacht

Land in zicht en onze ogen staren

Naar de kust die lokkend op ons wacht

Als de klok van Arnemuiden

Welkom thuis voor ons zal luiden

Wordt de vreugde soms vermengd met droefenis

Als een schip op zee gebleven is

Rijke zee - waarvan de vissers dromen

Want jij geeft brood aan man en vrouw en kind

Wrede zee jij hebt zo veel genomen

In jouw schoot rust menig trouwe vriend

Als de klok van Arnemuiden

Welkom thuis voor ons zal luiden

Wordt de vreugde soms vermengd met droefenis

Als een schip op zee gebleven is

Lieste mee burgemeêsters van de voormalihe gemeênte

Ambtsperiode	Naem burgemeêster	Partij of straomieng	Biezonderheên
18?? - 1853	A. Boogert
1853 - 1867	C.J. Baars
1867 - 1871	jhr. Johan Willem Meinard Schorer	Conservatieven
1871 - 1892	Christiaan Crucq
1892 - 1910	S. van Eenennaam
1910 - 1918	H.F. Lantsheer
1918 - 1921	F. Blok
1922 - 1944	H.G. Horninge
1944 - 1951	Joos Langebeeke		toet 1946 waernemend
1952 - 1954	J. van den Bos	ARP
1954 - 1959	Willem Harm van der Heide	ARP
1960 - 1974	Adriaan Hack	CHU
1975 - 1981	Jacob de Jonge	SGP
1981 - 1989	Mark Markusse	SGP
1990 - 1997	Henk Visser	CU

Bekende Erremuunaers

Miranda Slabber, model, Miss Nederland 2004
Jan Poortvliet, voetballer

Zie ok

Lienks nae buten

Gemeênte Middelburg

Steden: Middelburg · Erremu

Durpen: Kleverskerke · Nieuwland · Sint-Lauwers

Gehuchten: Nieuwe Abeele · 't Ouwedurp · Perdamme

Zeêuwse steden

Steden, meê een stem in de Staeten van Zeêland: Hoes · Middelburg · Reimerswaol (tot 1587) · Ter Veere (nae 1574) · Vlissienge (nae 1574) · Tole · Zurrikzeê

Smalsteden (gin stem in de Staeten van Zeêland): Brouwes'aeven · Domburg · Erremu · Kortjeen · Smerdiek · Waschappel

Steden in Zeêuws-Vlaonderen (buuten het vroegere gewest Zeêland): Aksel · Biervliet · Erreburg · Filepine · Iezendieke · Sas · Sint Anna ter Mu · Sluus · Terneuzen · 'Ulst · Wosburg