Land van Aksel
Om goed te begruup'n, oe a 't Land van Aksel (Ollans: Land van Axel) sóó'n apart 'oekje van Zeêland g'óór'n is, moe me 'n êêl'n tied t'ruggaone. Wa noe Zeêuws-Vlaonderen êêt, waor'n ammoal eilandjes, waor 'iêr in dao wa mèns'n weund'n. Aksel, Saomslag in Terneuz'n bestieng'n a wè mao 't órd'n eingel'k nog nèrges bii, wan me zaot'n net in d'n b'roerdst'n tiid van d'n 80-jaorig'n oorlog. In 1584 was Prins Willem van Oranje vermoord. In 't jaor daorop ao de bekwaome Spaonse landvoogd Parmao Antwèrp'n veroverd. Toen wier d'n toestand voo Zeêland êêl kretiek. Eêl 't land lag nao die kant oop'n in blóót. Dao was 'n soort bolwerk nóód'g, om ons land nao 't zuuj'n toe te beschèrm'n; dan konn'n de Zeeuwse Geuzen óók de Schelde afsluut'n.
Eên van de weinige plekjes die a m'n aod'n was de Moffenschans bi Terneuzen. Toen èn j'n plan gemaokt, om vanuut Vlissieng'n 'n troep soldaot'n te stiêr'n nao Terneuzen, wao Piron in die Moffenschans lag, om zóó te prombeer'n onverwachts Axel te pakk'n te kriih'n. Eêl de leidieng ao Prins Maurits, die toen net 18 jaor was. Nou in d'n nacht van 16 op 17 juli 1586 is da gelukt. In de Lange Straote gieng 't d'r nog eev'n boov'nschèrms op, mao da was zóó gebeurd! Aksel bleef as vast steunpunt an onze kant. In Aksel wiêr'n d'r êêle straot'n opgeruumd om nieuwe bolwerk'n an te legg'n in boo'v'n dien wiêr'n d'r êêl wa polders onder waoter gezet voo de veiligheid. Zoodoende was t'r vee ruumte. Mee de troep'n van Maurits waor'n d'r vee mèns'n van Walcher'n meegekomm'n, in die bleev'n noe iêr weiui'n. 't Was 'n ander soort mèns'n, dan m'n iêr gewend waor'n. Nèst'g waor'n ze, maor óók 'n bitje stug, in Calvinist'n, dus noga zwaor op d'and. Ze praott'n naotuurl'k óók anders, in aod'n andere maniêr'n. Mao vooral udder klêéderdracht was anders: in da vriêr noe d'n Aksels'n boer'ndracht. In Aksel zelf kreeh'n me d'n Axels'n burgerdracht, mee 'n lange mutse. D'n band mee Walcher'n bleef vooral zóó stérk omda 't Land van Aksel kerkel'k bie de Classis Walcheren kwam.
Nao de Vrede van Munster (1648) wier d'n toestand weer 'n bitje normaol. Dao zaot'n iêr in dao noga wad 'aok'n in óóg'n (moeilijkheden). Alle stikk'n land, die amme d'r in 1648 bii gekreeh'n aod'n zouw'n vanuut D'n Aog besturd óór'n deu de Staten Generaal, dus de Generaliteitslanden Da wier dus bii ons Staats-Vlaanderen (daar was ok een Staats-Braebant en een Staats-Limburg).
Nêê, zeij'n die koppige Zeeuwen, wudder èn 't Land van Axel veroverd, in wudder èn 't dao voo 't zehh'n. Affijn, daor èn D'n Aog in Middelburg zóó'n paor onderd jaor ruzie oov'r gemaokt. Mao 't daogel'ks bestuur bleef wè bii de Gecommitteerde Raden van Zeeland (zóóiets as de Gedeputeerde Staten noe) in Middelburg. Op kaort'n uut dien tiid óór 't Land van Aksel óók: Committimus van Zeeland genoemd. Op zóó'n eenvoudige maniere wier 't Land van Aksel 't eingel'ke Zeêuws-Vlaonderen.