Onte
D' Onte of Westerschelde is 't stik van de rivier de Schelde dat-a in Nederland leit. 't Valt vò 'n groôt deêl zaemen mee 't estuaorium van die rivier. In 't noôrde oor ze begrensd deu Walchren en Zuud-Beveland, in 't zuje deu Zeêuws-Vlaonderen. Ze is as eênegste zeê-aerm in zuudwest-Nederland nie afgeslote deur 'n waeterkeêrienge omdan de schepen van Antwerpen nae de Noôrdzeê en omgekeerd over d'Onte moete. Een belangriek natuurgebied wa-a grens an de Onte is het Verdronke land van Saeftinghe.
Naem bewerk
Landelik oor algemeên van Westerschelde gesproke; mee Oôsterschelde oor dan de Schelde tussen Noord- en Zuud-Beveland, Tole en Schouwen-Duveland bedoeld. De tweê Scheldes leie aors noordelik en zujelik van mekaore, en nie oôstelik en westelik. De naemen bin te verklaeren uut de manier daerop ze vroeger bie Bat scheide: dae kon je nog zeie dat d'n eêne tak westelik en d'n aore oôstelik goeng.
Dat de Oôsterschelde ok wè zonder meêr Schelde genoemd oor en de Westerschelde en aore naem komt deudat de eêrste vroeger de loop van de Schelde was. De Onte was 'n klein plaetselik riviertje wat-a in de Schelde uutmondde. In de middeleêuwen zurgde sturmvloeden d'rvò dat dit riviertje nae zeê doorsloeg. Sins dien tied wier die zeê-aerm altied mae breêër en goeng d'r steês meêr waeter deu de Onte stroôme.
Beteêkenisse bewerk
De Onte is, zoôas bove gezeid, van levensbelang vo d'n aeve van Antwerpen. Ok de aevewerken van Vlissienge, Terneuzen en Gent (via 't Kanaol van Gent nae Terneuzen) gebruke de Onte. Daedeur oor ze druk bevaere. Dat briengt nogal is problemen mee. Zoô is de vaergeule nogal bochtig, smal en ondiepe en loôpe d'r dikkels schepen vast. Vanuut Antwerpen oor daer a jaerelang over gekloge en 't liefst willen ze vee van die zandbanken uutbaggeren. In Nederland wille ze dat nie omdat d'r dan vee natuur verlore gaet. In de jaeren negenteg wier de vogesteld 'n antal polders, die-an alleên vo landbouw ore gebruuk en vreêd dunbevolkt bin, as compensaotie onder waeter te zetten. Awast was de provincie 't daermee eêns, de bevolkienge was t'r sterk op tege en d'r kwaeme vreêd vee protesten op. Ze prebere 't probleem noe dan ok aors op te lossen.
Verkeer bewerk
Vanouds moch de Onte, juust as alle waeters in Zeêland, mee 'n veer overgestoke ore. Voraol de Zeêuws-Vlaemiengen waere af'ankelik van die veren, omdan ze dikkels an d'n overkant werkte. In de jaeren fuuftig ontstoenge d'r rellen over oevee die veren mochte koste; dit oor de kwestie van de Vrieë Veren genoemd.
Nae de komst van 't Deltaplan kwaeme d'r overal aors in Zeêland dammen en bruggen daermeê je van 't eêne naer 't aore eiland kon, maer bie de Onte kon dat nie. Dat zou van eiges de scheepvaert in de wegt zitte. Daerom bleve d'r tweê groôte veerdiensten in de vaert: eên van Vlissienge nae Bresjes, eên van Krunehe nae Perkpolder. Uutendelienge wier d'r an 't ende van de twintegste eêuwe beslote 'n tunnel te boren. De Westerscheldetunnel, die-a in 2003 klaerkwam, loôpt van Ellesdiek nae Terneuzen en kost vee minder as de ouwe veren. D'n dienst van Vlissienge nae Bresjes is gebleven as voetveer. Daerover ontstoenge ok weer protesten, omdat de priezen vee oôger waere as da je vroeger te voet moch betaele.