Schaerpenisse

Schaerpenisse (Nederlands: Scherpenisse) is een durp op eiland Tole mee 1.870 inweuners (2023). Toet an 1971 wast een eige gemeênte. Schaerpenisse is een geloôvig durp, in 2012 kreeg de SGP 42,0% van de stemmen. D'r bin drie kerken, een hervormden, een griffermeêrde gemeênte en een vrieë Hervormde gemeênte. De Hervormde gemeênte stit bekend as een van de zwaerste binnen de PKN. De groôste kerke is de griffermeêrde gemeênte mee een hoeie 600 leden. De vrieë Hervormde gemeênte is ontsto in de jaeren negentig as ofsplitsing van de Hervormde Kerke. Voorhanger was toet an 2011 ds. Van der Sleen, mar die eit z'n ambt neereleid. In de kerkbode is een bericht veschene weerin wordt meedeelt dan um tot 't Joôdendom is overegin.

Ut durp is neabie an Smerdiek vastgegroeid en is van vars te ziejen deu de 52 meter 'ooge waetertoren. D'n toren van de ouwe durpskerke komt amper boven de kerke uut.

Dialect van Schaerpenisse

In "Dialect op Tholen en St. Philipsland", een uutgaeve van de Zeeuwsche Vereeniging voor Dialectonderzoek en drukkerieje Van der Peyl te Krunige, vertelt mevrouw L. Rijstenbil uut Schaerpenisse ietewat over het huushouweleke wêrk:

Vriedag 'ouwe, dat dee je vaneigehs vriedaeks, zou je dienke. Mêêstè was dat oak 't geval, mae op'n aoren dag kon 't oak êêl hoed! Vriedag 'ouwe is -anders gezeid- 'n hoeie beurte heeve; en 'n êêl 'uus op éênen dag doeë, is 'n bitje vee. In d'n tied, toen te mensen nog gêên stofzuuher ao -soms oak, om a se buuten 't durp weunden en hêên electrisch oa- waoiden d'r mêê op as noe. M'n zü d'n uuzen mae's gae doeë: de stoelen wiere afgebosseld en stof af gedae en in de hank gezet; dan ao je mêê ruumte en bleeve ze schoon. Dan wier 't ruug'óód gepakt om de koppespinnetten van de zolder (mêêsta mi balleken) te poesen. Daenae most't vlöerklêê gevoohe wööre; mi d'n andveeher en op de knietjes (Moe Anna ao 'sn zwart mi róód klêêd; bie ons zat 'r oak gries in). Dan kreeg 't zeil 'n beurte. 't Klêêd wier dan rommetom 'n êndje dubbelhesloohe, dan kö je d'r oak veehe, want dae zakten vaneihes wè stof deur eene. A je 't êêl hoed wou doeë, dan kloptjen je 't klêêd netuurluk uut. Ons ao op d'n bleik, tussen twee boame, 'n latte, dae wier 't klêêd dan over h'ange, en dan flienk mi de matteklopper d'r over'eene. Mi 'n doek wier 't leste stof van 't zeil hevoohe; en 't most vaneihes gereeheld geboend wóóre, ml boenhoed. In de zeumer, je d'r nie weunden, was dat nie zo dikkels nóódug as in de winter.

(Booven in de dóóze boenhoed lag 'n blikke pelikaantje, dat was voor de kinders). Je behriept, at d'r aok stof afgedao most wóöre. Dat zè wè net zoo hedae weeze as noe; allêênug zè d'r toen wè 'n bitje mêê heleehen è, want a je veegt, dan stuuft 't arder, as wannêê je 'n stofzuuher hebruukt. En in de winter, è te kachel brandden, dan wou d'r aok wè 's wat lèhhe! Voor as 'n nie aol te best wou trèkke en dae wier 's flienk in hepookerd. De raemen wiere hezêêmd en de deuren aok. 't Koper moest gepoest wóóre: zoas 'n keeteltje, dat a voo proenk stieng en 't wêrrekje van de peterolielampe en de slooten van de biebel. A aoUes schóón was, konne de stoele d' r weer in. 'k Mo nie verheete te vertélen, è te meubels aok geregeld geboend wiere.

Mi de schóónmaek wier d'r nog mêê op z'n kop gezet. Dan most 't kammenet van binne hoed uutgedao wóóre. De spinne wier leegg'aele en oalles moest afgewasse wóóre. De bedden wiere op 'n paer stoelen buuten heleid om te luchten. J'ao pluumbèdden en kepokbèdden) Voo kinderbèddetjes wier 'aeverkaf gebruukt of zeehras of kepok. De pluumen zaete in 'n hewasse tieke. Daerover'eene zat nöh 'n gewasse en die van de óódpeule aok. De stróóimetrassen die atte onder bedde laehe, wiere hoed afgebosseld en oak buuten hezet om te luchten. De onderlaehen wier ebuuten afgeschuurd en dae weggezet om te draohen. A tan êêl de sissewienkel buuten stieng, dan wiste ze temissen aomae a j'an de schóónmaek was! Oaolles, dat a nie uut de bèstie kon, wier vaneihes aok afgesopt. Onder d'n êêne bèstie was 'n hliekvloerse ruumte, daêr a soms oak nog 't êên en 't aore stieng; en onder d'n aoren was de kelder. De zolder af doeë was oak 'n kerwei! Boven de kachel kon 't goed zwart weeze, dat zag je zoo niet zoo makkeluk, mae a je 'n èndje hesopt ao, zag je 't mae oal te hoed. De herdienen wiere vaneihes aok gewasse. Overherdienen ao m'n nie. M'n ao vensters. Atte die dicht waere, was 't aerdedoenker. In 'n paer vensters was 'n 'artje hemaekt, dan kó je temissen nöh 'n bitje zieë, of èt 't buuten a licht wier. 't Vloerkleed gieng nae buuten, om uutgeklopt te wóóren. Op deze meniere wier êê 't uus onder 'anden heoome. Eiheluk mos je voor je hoeie fessoen voo de Paese klae weeze mi de schóónmaek. De kachel kon dan nie mêê an, wan dan wier 't wee vuul! (Ons waere niet aoltied zoo fessoenluk!) In 't kaemertje was êêne bèstie en 'n bróóte kasse onder de trap. Dae stieng 'n èmmerkacheltje. In 't achter'uus ao m'n 'n stêéne kachel, dae wier op gekookt. In de zeumer kooken m'n aok vee op peteroliestèllen (J'ao êên-, twee-, drie- en vierpitters). Boven 't achter'uus was 'n schuin dèk, Daedeu ao j'n aekeluk zoldertje. An d'aohe kant kó je net rechtop stae. 't Was dae dus kruupe, om de boel schóón te kriehen.

Helukkig lag dae nie zoo vee. Mêêsta allêênug de wiemessientjes. De hank en de bèstie in 't kaemertje, 't trapgat en de muuren op zolder, moste hekalkt wóóre. De zolder most vaneihes ak schóónhemaekt wóóre; dae behonne m'n mee. 't Dèk most afgesopt wóóre en de vloer heschuurd (Dan praete m'n mae nie over wat a t'r aoemae van z'n plekke most!). Buutenom kreeg 't aok 'n beurte. Dae óórden de hoote aok bie, aanders kree je hêên schóón waeter in de reehenbak. 'k Zou bekan 't schuurkot verheete en dat kan nie.k wan daer ao je nöha hauw koppespinetten om dae 'n dilt boven zat (Mae de mèllekbussen stienge 't onderstebooven, dus 't kon hêên kwaed!). 't Was aoltied 'n êêlen ambras, die schóónmaek. A je wèrrem waeter nóödig ao, most je êêst 'n keetel kooke; 'n boiler ao m'n vroeger nie, wan m'n ao toe nog gêên electrisch. Mae 't wier evenhoed schóón. Je mó mae dienke: hoeie moed is aollef veerheld.

Zie ok

Biebelgordel

Lienks nae buten

Gemeênte Tole

Steden: Tole · Smerdiek

Durpen: Annajacobapolder · Stalland · Flupland · Ou-Vossemaer · Poôfliet · Schaerpenisse · Staevenisse

Gehuchten: Gorisoek · De Sluus · Pesôôt