Geschiedenisse van Zeêland: verschil tussen versies

Vanaf die 11e[[elfde eeûweêuwe]] wiere veul gebieden in Zeêland ingepolderd. Dit werd gedaen in opdracht van de Vlaomse abdie-en die Zeêland grotendeêls in handen hadden. Het bouwen van dieken kostte veel moeite, omdat er gene goeie gereedschappen ware. Langsiem wiere de ielanden deur [[inpoldering]] wat groter. Op de [[kwelder|schorren]] en [[slik (bodemsoort)|slikken]] wieren schaopen gehouwe. Deur de [[wol]] ontstond er [[wolhandel]].

De bevolking groeide; in de [[Twaolfde eêuwe|twaolfde]] en [[dertiende eeûweêuwe]] ontstonden er veul dorpen. De dorpen wieren alleên belangriek wanneer er een kerk stond. [[Middelburg (Zeeland)|Middelburg]] kreeg [[stadsrechten]] in [[1217]], uitgeriekt door [[Johanna van Constantinopel]], gravin van [[graefschapGraefschap VlaonderenVlaondere|VlaonderenVlaondere]], en [[WillemWullem I van 'Olland|WillemWullem I]], graef van [[graefschapGraefschap 'Olland|'Olland]]. Rond die tied ontstonden de [[waterschap]]pen. Omdat er verschillende eilanden waren, was er niet een bepaolde taol die in heêl Zeêland wier gesproken.

=== Stried tussen VlaonderenVlaondere en 'Olland ===

[[Graefschap Zeêland|Zeêland]] wier allang betwist deur de graven van VlaonderenVlaondere en 'Olland. In [[1012]] werden door kiezer [[Hendrik'Endrik II van het Heilige'Eilige ReumseRoômse Riek|Hendrik'Endrik II]] de [[Zeeûwse eilanden]] en het gebied dat later de [[Vier Ambachten]] zou wurden, beleênd aan [[Boudewijn IV van VlaonderenVlaondere]]. Deur de [[Investituurstried]] viel het gebied vanaf [[1076]] echter onder de [[graef van 'Olland]], als leên van VlaonderenVlaondere. Dit leidde tot verschillende schermutselingen tussen [[Floris III van 'Olland]] en [[Filips van de Elzas]], graofgraef van VlaonderenVlaondere. Floris III begon tol te heffen bij [[Geervliet]] wat de Vlaomse handel op het [[Rijnland]] belemmerde. Daarnaast liet hij Vlaomse schepen kapen en maakte met de [[Heer van Beveren]] aanspraak op [[Waesland]]. Filips van de Elzas greep in [[1158]] in en Floris III moest zich onderwerpen aan Filips. In [[1166]] stelde Floris III de tol bij Geervliet weer in, waarop Filips wederom ingreep en Floris gevangennam. Deze moest hierdeur het in [[1167]] overeêngekomen [[Verdrag van Brugge (1167)|Verdrag van Brugge]] accepteren, waardeur de Vlaomse keuplui in 'Olland rechten kregen over Zeêland. Dit verdrag bepaolde de situatie in Zeêland veur meêr dan een eeûweêuwe. In d'n 12^e12e eeuw had VlaonderenVlaondere dus de overhand, maer met het groeien van de 'Ollandse macht verscheuf dit in de 13^e13e eeûweêuwe.

Toen [[Margaretha II van VlaOnderenVlaOndere]] haer kinderloze zuster [[Johanna van Constantinopel|Johanna]] in [[1244]] opvolgde als gravingravinne van [[Graefschap VlaonderenVlaondere|VlaonderenVlaondere]] en [[Graefschap Henegouwen'Enegouwe|Henegouwen'Enegouwe]], brak een stried los tussen de kinderen uit Margaretha's biede huwelijken, de Avesnes en de Dampierres. De [[Frankriek|Franse]] koning, in [[1246]] met de [[arbitrage (in conflict)|arbitrage]] belast, wees VlaonderenVlaondere toe aan haor zeun [[Gwijde van Dampierre]] en Henegouwen'Enegouwe aan haer zeun [[Jan van Avesnes]], feitelijk later haor kleinzeun [[Jan II van Avesnes]].

In [[1253]] kwam het tot de [[Slag bij WestkapelleWestchapelle]]. [[Gwijde van Dampierre]] leêd hierbie een nederlaog in de stried met ziên halfbroers Jan en Boudewijn van Avesnes. Op [[2 oktober]] [[1256]] wist [[Otto II van Gelre]] [[Margaretha II van VlaonderenVlaondere]] en [[Floris de Veugd]] tot het [[Verdrag van Brussel (1256)|Verdrag van Brussel]] te bewegen, waorbie Zeêland aan 'Olland toekwam. Haor zeun, [[Gwijde van Dampierre]], bleêf dit echter aanvechten.

Het [[Huis van Avesnes]] heerste vanaf [[1299]] in een [[personele unie]] ook over de graefschappen [[Graefschap Zeêland|Zeêland]] en [[Graefschap 'Olland|'Olland]]. Na de dood van [[Floris V van 'Olland|Floris V]] in [[1296]] stond zien jonge zeun [[Jan I van 'Olland|Jan]] in eerste instantie geheel onder invloed van de Vlaomsgezinde [[Jan III van Renesse]]. Op [[30 april]] [[1297]] droeg Jan het bestuur echter over aan [[Wolfert van Borssele]]. Na een conflict met het stadsbestuûr van [[DordrechtDordt]] wier Van Borssele op [[1 augustus]] [[1299]] vermurd. Hierna benoemden de steden [[Jan II van Avesnes]], graef van [[graefschapGraefschap Henegouwen'Enegouwe|Henegouwen'Enegouwe]] als [[regent (bestuurder)|regent]] en op [[27 oktober]] [[1299]] droeg Jan I de regering veur een periode van 5 jaor aan hem over. Twee weken later stierf Jan, 15 jaar oud, en met hem stierf ook het [['Uus 'Olland|'Ollandse Huus'Uus]] uut. Jan van Avesnes, die diens naoste mannelijke erfgenaem was, wier na diens dood in 1299 graef[[Graef van 'Olland]]. Veurtaon was 'Olland in een personele unie met Henegouwen'Enegouwen verenigd onder het [[Henegouwse'Uus 'Enegouwe|'Enegouws Huus'Uus]].

In [[1300]] / [[1301]] wist Jan van Avesnes de Franse successen in VlaonderenVlaondere uit te buuten om zien positie te consolideren. Hij versloeg de Zeeûwse opstandelingen en maokte zijn broer [[Guy van Avesnes|Gwijde van Avesnes]] tot bisschop van [[Prinsbisdom Utrecht|Utrecht]] in [[1301]].

[[image:Philippe IV Le Bel.jpg|thumb|200px|[[Filips IV van Frankriek|]] (Filips de Schone]]).]]

In [[1297]] keerde graef [[Gwijde van Dampierre]] zich tegen de Franse invloed in VlaonderenVlaondere en sloot een militair verbond met [[Engeland]]. In 1300 was het Franse geduld op en [[Filips IV van FrankrijkFrankriek|Filips de Schone]] liet VlaonderenVlaondere bezetten en annexeren met hulp van Fransgezinde stadsbesturen (''[[leliaards]]''). Graef Gwijde werd gevangengezet, maor kon rekenen op steun van de ''[[Liebaards]]'': adel, ambachtslieden en boeren. Openlijk verzet vond plaots tiedens de [[Brugse metten]] op [[18 mei]] [[1302]], een bloedige overval van Bruggelingen op Franse troepen die een dag eerder de onrustige stad hadden ingenomen. Het bleek de opmaot voor een bevriedingsoffensief richting [[KortrijkKortriek]] en op [[11 juli]] wieren de Fransen bij die stad verslagen in de [[Guldensporenslag]] onder lieding van [[WillemWullem van Gulik]], [[Gwijde van Namen]], [[Phillipus Baelde]], [[Pieter van Belle]], en [[Jan III van Renesse]].

Deur de rust in het zuden kon Gwijde van Dampierre, graef van VlaonderenVlaondere, zich richten op zien oude rivael, [[Jan II van Avesnes]], graef van 'Olland en Henegouwen'Enegouwe. Deze had in de Guldensporenslag meegestreden met de Fransen. In februari [[1303]] werd het offensief in [[Graefschap Henegouwen'Enegouwe|Henegouwen'Enegouwe]] begonnen. [[Lessen]] werd op [[2 april]] veroverd en met 22 dorpen in de omgeving in de brand gestoken. Als wraok ging de zeventienjarige zeun van Jan van Avesnes, [[WillemWullem III van Holland'Olland|WillemWullem III]], op plundertocht vanuut [[Arnemuiden]] naer [[Terhofstede]] op het eiland van [[Cadzand]].

Hierop formierden de VlaomingenVlaominge in [[Sluus (stad)|Sluus]] een vleut die onder [[Gwijde van Namen]], de zeun van [[Gwijde van Dampierre]], de rechten op Zeêland opieste. Dit werd gesteund deur het Vlaomsgezinde deêl van de Zeeûwse edellieden die deur Willem van Avesnes waoren verbannen. Op [[23 april]] verliet d'n vleut de haoven op weg naer het [[Sloe]], tussen [[Walcheren]] en [[Zuid-Beveland]]. Jan II van Avesnes liet de verdediging over aan zien zeun WillemWullem.

De VlaomingenVlaominge veroverden heêl Walcheren en de overige Zeeûwse eilanden. Slechts Zierikzeê[[Zurikzeê]] wist stand te houden. Begin juli wier een wapenstilstand gesloten, waarbie graef Jan II de eilanden tot aen de [[Maes]] afstond aen Gwijde van Namen, met uutzondering van ZierikzeêZurikzeê, dat echter niet mocht worden versterkt.

Na wat plundertochten in het noorden van Frankriek deur de Vlaomingen zegden zie in het veurjaor van [[1304]] het bestand op met Olland. De Vlaomingen trokken om Zierikzee heên - Olland en Utrecht binnen, waerna [[Jan II van Brabant]] zich bie de Vlaomingen aensleut. In maort [[1304]] brachten zij onder [[Gwijde van Namen]] op [[Duiveland]] een nederlaeg toe aan [[Jan II van Avesnes]] zeun, [[WillemWullem I van Henegouwen'Enegouwe|WillemWullem]]. Bisschop [[Guy van Avesnes|Gwijde van Utrecht]] werd gevangengenomen en in Utrecht volgde een anti-'Ollandse reactie. 'Olland en Zeêland zelf vielen grotendeels in handen van Gwijde van Namen of van [[Jan II van BrabantBraebant]], die zich bij de aanvallers had gevoegd. Utrecht, Leiden en Delft werden ingenomen.

Alleên [[DordrechtDordt]] en [[Haarlem]] hielden stand. [[Witte van Aemstede]], de bastaerdzeun van graef [[Floris V van 'Olland|Floris V]], wist de 'Ollandse steden echter weer aan de ziede van WillemWullem te brengen, waarna de VlaomingenVlaominge zich terugtrokken uit 'Olland. Hierop volgde het [[Vlaoms beleg van ZierikzeêZurikzeê]]. ZierikzeêZurikzeê hield stand, maar driegde te verhungeren.

Ondertussen verliep eind juni het bestand met Frankriek. De Franse koning, [[Filips IV van Frankriek|Filips de Schone]], had een machtig landleger gevormd, dat begin augustus de zuidgrens van VlaonderenVlaondere overstak en via een omweg [[Doornik]] beriekte. Een paar weken daarvoor had hij admirael [[Rainier Grimaldi]] naar 'Olland gestuurd om steun te bieden. Op [[10 augustus|10]] en [[11 augustus]] vond de [[Slag bij ZierikzeêZurikzeê]] plaots. Dit resulteerde in een Frans-'Ollandse overwinning, waarna de Vlaomingen het beleg ophieven. Een week na de slag versloeg het grote landleger van Filips de Schone de Vlaomingen in de [[Slag bij Pevelenberg]]. UiteindelijkUuteindelijk bij de [[Vrede van Paries (1323)|Vrede van Paries]] van [[1323]] tussen VlaonderenVlaondere en Henegouwen'Enegouwe/'Olland zag de graef van VlaonderenVlaondere af van aenspraoken op Zeêland en erkende de graef van 'Olland als graef van Zeêland.