Walcherse schaepen
Oaltied waere 'd'r 'oofsoakeluk op Walchren schaepen. lelke 'boer oa d'r wè één, twee of drie. Dan kreehe de èrrebeijers op zaetermiddeg 'n kaesje mee. De werkmensen 'ieuwe 'n heite. De boeren ieuwe de schaepen vö de natte kaes. 't Is 'n behoorlukke lekkernie vó mien in de zeumer, ving 'k, as 't wèrrem wéér is. A j't ob dad bróód oa, da se 's één kéér in de weeke bakte en 't was Weunsdag en 't oa wat wèrrem wêêr heweest, en j'oa 'n nie al te koele kelder, dan wier dat wè 'n bitje stug. Je kon d'r dan 'n lekkere laehe van die kaes obdoe, dan wou die booter'am d'r wè in, ee!
't Is 'n produkt dat gewild is, deu de mensen, die dichte bie de netuur wille leeve. D'r zit fee vet en eiwit in. De natte kaes óör fee an de deure verkocht.
'n kaesje is êên lieter mèllek. 'n Schaep is makkeluk t'ouwen, is flug tevree en a j'n pit mee waeter eit, ei j'r vedder hin omkieken ni.
Echt Walchers is de natte kaes. 't Resept is 'éêl eenvoudig. Je doed in de mèllek 'n stripje stremsel en dat roer je deu mekoare. Stremsel is aftreksel van de lebmaehe van koejen, en ook fan de maehe van joenge heitjes moet 't sö hoed weeze. De deuheroerde mèllek laet j'n stuit stae, toet te mèllek gestremd is. Je moe wè oppasse, dat 't niet tevee afkoelt. Dan schep je de hestremde mèllek in 'n kaesfatje, dat op 'n plangkje staet, wirin 'n stik of fuuve toet neehen kleine haetjes geboord bin.
't Fatje zelf is fan vier eeven hröóte plangkjes gemaekt en an mekoare hespiekerd, dus sonder boom en zonder deksel, 't Kaesfatje stae meestal op 'n stêên in 'n tëêle of klokje. De weij loopt tan deu de haetjes en deur de harren in 't klokje. Nae onhevêêr 24 uuren is de weij d'r uutgeloope. 't Kaesfatje óórdt 'r afgenoome, 'n schaeltje onderstebooven oover de kaes ob de plangke heleid. 't Schaeltje mee te duumen teehen de plangke bedrukt, die je mee je wies- en riengkvienger teehen 'oudt en zó scheiluk omhedroajd, zodat te kaes eihenluk onderstebooven in 't schaeltje terecht komt. 't Schaeltje öórd op 'n heruute theedoek gezet, die kruuselingks dichtgeknoopt öórdt. Zö waz de kaes zuuver inhepakt en makkeluk te draehen.
Oa je vee natte kaes, die je nie kwiet kon, dan liet je ze iengkele daehen stae toet se zuur wier. Je kneed 't goed mee peeper en zout en kneep 't focht t'r uut. Die bolle wier in 'n de kaesoore. neeteldoekje opgange in 't leng zodoende hoed in de wind en de vliehen en maeneschieters kond'r nie bie.
Me noemde die hjedroogde kaesjes: kropperljes. Vö uuifoer is 't Walchers schaep niet geschikt, 't Is te lucht. 'n Beile (vrouwelijk schaap) óór nie net as 'n heite hemolke. 'n Heite mèllek je tussen de achterpóóten. 'n Engkeling doet tat ook sö bie 'n beite. 't Mêérendêêl daerom an de ziekant. Me bin nie sö vö langst achter mèlleke. 'n Beite ei oaltie de neihienge om te haen waeteren weet je, as je an z'n speenen komt. 'n Heite is nie sö oakelug, die ei wi 'n ander humeur a je an 't elder (uier) komt. Bie 'n beite is 't nog sö, jae as se de vrouwe of de meid goed gewend bin, dan kü je zö behinne te mèlleken, mè pas mèr op, as ik dat 'n kêêr moch doe, of 'n ander moch 't doe, za 'k mè zehhe, dan moe je 't êêst 'n bitje opklusse, hliek az dat 'n lam as se hae zuuhe, soms ook doe en di kon 'n beite teehen en 'n heite nie.
'n Beite ei twi kwartieren (kamers) en twi speenen. Ze heeve drie toet fier lammers. 'n Schaep kan, as 'n 'n hoeje verzurhienge eit en ie óór biehevoerd, sdhis wè zes a zeeven jaer óóre.
't Schaep leevert vleis en wolle. D'r wier ook wè 's 'n lam heslacht, as se 't ferreke nog nie wouwe slachte. Dat moch dan Noovember óóre, j'oa dan koeler wêêr en anders was 'n ook te vroeg op. Duz dat was Noovember slachte en zou je 'n tied ob de slaoher anheweeze weeze en dat was nog a diere duz dan wier de spoelinge 'n bitje dinner van vleis bie 't bróód of 's middegs bie d'aerepels, en dan slachtte je wè 's 'n lam mee je buurman.
'n Lam was schóón 22 kieloo, dus dan oa je elf kieloo vleis en dan dee de buurman 't d'andere maend en dan pikte je di d'n 'èlt fan. Zö wier 'r wè 's 'n lam heslacht en dat was wè lekker, mè je moet 't nie te langk bewaere in de standerd, want tan wier 't toch te sterk. A j'n schaep slacht, moe j'm vlug opeete. Echt 'óór, 'óór. 't is lekker
't Walchers schaep ei 'n móóje vacht. De wolle hieng vroeher ni de wolfeederoasie in Tilburg en dan kreeg je van j'n eihe schaepewolle prachtuhhe wolle deekens trug. De bikkels waere vö de joenge hasten om mee te bikkelen. Vö 'n schaepekaes wier 'n dubbeletje hereekend. Dat spaerde de vrouwe op. M'oade toen 'n èrrebeijer en 'n meid en dan kocht z'op dunderdag vier boohissen van dat geld. Z'eit sö dikkels opgaele. Op 't Nieuwelangd wier 'r hin kaezen h'eete, direnteehen op Erremu wè.
Schaepen bin moejluk in de weije t'ouwen. Rond ulder nikke kreehe ze dan schaepebieleije, en 'ieran wier 'n koppelsiok fastgemaekt, zodat se nie oover dulleven konde sprienge en onder deu d'ekkens kruupe. Heiten oade netuurluk 'n heitebielelje.
Voo de schaepen wiere dikkels koejepitten aneleid.