Stekel'udegen
| Stekel'udegen | ||
|---|---|---|
 Parastichopus californicus | ||
| Taxonomische indeêlienge | ||
| ||
| Stamme | ||
| Echinodermata | ||
De stekel'udegen of echinodermen zien mariene beêsten die an deêl uut maeken van de stamme Deuterostomata. Ze leven vurral in de buurte van de zeêbodem, de volhroeide beêsten zelfs altied der op of der in. Der zien 6000 nog levende soôrten mie 4000 soôrten die an uutesturven zien. Stekel'udegen variëren in hroôtte van 4 mm tot meer as 2 meter. De zwaerste stekel'udegen wehen tot 6 kg.
Voekomm'n
bewerkStekel'udegen komm'n voe in alle zeeën en oceaonen, mè nie in waeter mie een laeg zouthehalte, wan dat kunn'n ze nie reheln in der lief.
Uuterlijk
bewerkDe stekel'udegen èn net as de zoogdieren e.d. een skelet. 't Skelet besti uut losse kalkplaeten die an een stevig complex vurmen. De buutenkant is stekelig en der zitten bobbels op. Bie sommihe soôrten zitten der ok pedicellariae (schaervurmihe uutsteeksels) an de buutenkant, om de uud schoône te ouwen, vrie van are orhanismen en soms der eihen te verdedihen. De knobbels zien dirrum ok uuterust mie trilaeren en are verdedihiengsmiddel'n.
Eet'n en inwendig systeem
bewerkStekel'udegen èn een ar inwendig systeem as de andere beêsten van de Deuterostomata. Stekel'udegen èn een zòhenaemd ambulacraâlstelsel. Dit stelsel sti bie sommihe soôrten in verbindieng mie de buutenwaereld deur middel van een soôrt zeêve, de madreporen ofwè de zeêfplaete. Vanier uut wor waeter etransporteerd deur allerlei kanaâltjes ni buuspoôtjes die an in helieke lijnen onder de mondopenienge loôpen. Op die meniere kunn'n ze, zij 't langzaem, der eihen verplekken. Dit stelsel dien ok voe de aesemaelieng en de voedselopnaeme. Nie alle stekel'udegen èn een anus.
Onder de stekel'udegen zien hemafrodieten, mè 't hroste hedeêlte ei hescheien heslachten. De bevruchtieng vin hewoon vrie in 't waeter plekke. Ok vin bevruchtieng plekke deur splitsieng van lichaemsdeêlen van de ouwer.
Indeêlieng
bewerkDe stekel'udegen worn verdeêld in 4 onderstammen en 8 klassen, naemelijk:
- Crinozoa
- Blastoidea
- Concentricycloidea (zeêmaedeliefjes)
- Crinoidea (zeêlelies, aersterr'n)
- Cystoidea
- Asterozoa
- Stelleroidea
- Asteroidea (zeêsterr'n)
- Ophiuroidea (brokkel- en slangsterr'n)
- Stelleroidea
- Echinozoa
- Echinoidea (zeê-ehels)
- Holothurioidea (zeêkomkommers)
- Homalozoa (zeêlepels)