Geschiedenisse van Zeêland: verschil tussen versies

Pas jaoren later kwamen er wier mensen naor Zeêland. Zij dreven intensief handel metmie de Engelsen, vaok vanuit Domburg. Domburg heette in die tijd waarschijnlijk [[Walacria]].

[[Graefschap Zeêland|Zeêland]] wier allang betwist deur de graven van [[Graefschap Vlaondere|Vlaondere]] en [[Graefschap 'Olland|'Olland]]. In [[1012]] werden door kiezer [['Endrik II van 't 'Eilige Roômse Riek|'Endrik II]] de [[Zeeûwse eilanden]] en 't gebied dat later de [[Vier Ambachten]] zou wurden, beleênd aan [[Boudewijn IV van Vlaondere]]. Deur de [[Investituurstried]] viel 't gebied vanaf [[1076]] echter onder de [[Graef van 'Olland]], als [[leên]] van Vlaondere. Dit leidde tot verschillende schermutselingen tussen [[Floris III van 'Olland]] en [[Filips van de Elzas]], graef van [[Graefschap Vlaondere|Vlaondere]]. Floris III begon tol te heffen bij [[Geervliet]] wat de Vlaomse handel op 't [[Rijnland]] belemmerde. Daarnaast liet hij Vlaomse schepen kapen en maakte metmie de [[Heer van Beveren]] aanspraak op [[Waesland]]. Filips van de Elzas greep in [[1158]] in en Floris III moest zich onderwerpen aan Filips. In [[1166]] stelde Floris III de tol bij Geervliet weer in, waarop Filips wederom ingreep en Floris gevangennam. Deze moest hierdeur 't in [[1167]] overeêngekomen [[Verdrag van Brugge (1167)|Verdrag van Brugge]] accepteren, waardeur de Vlaomse keuplui in 'Olland rechten kregen over Zeêland. Dit verdrag bepaolde de situatie in Zeêland veur meêr dan een eêuwe. In d'n 12e eêuwe had Vlaondere dus de overhand, maer mie 't groeien van de 'Ollandse macht verscheuf dit in de 13e eêuwe.

Toen [[Margaretha II van Constantinopel|Margaretha van Vlaondere]] haer kinderloze zuster [[Johanna van Constantinopel|Johanna]] in [[1244]] opvolgde als gravinne van [[Graefschap Vlaondere|Vlaondere]] en [[Graefschap 'Enegouwe|'Enegouwe]], brak een stried los tussen de kinderen uit Margaretha's biede huwelijken, de Avesnes en de Dampierres. De [[Frankriek|Franse]] koning, in [[1246]] metmie de [[arbitrage (in conflict)|arbitrage]] belast, wees Vlaondere toe aan haor zeun [[Gwijde van Dampierre]] en 'Enegouwe aan haer zeun [[Jan van Avesnes]], feitelijk later haor kleinzeun [[Jan II van Avesnes]].

In [[1253]] kwam 't tot de [[Slag bij Westchapelle]]. [[Gwijde van Dampierre]] leêd hierbie een nederlaog in de stried metmie ziên halfbroers Jan en Boudewijn van Avesnes. Op [[2 oktober]] [[1256]] wist [[Otto II van Gelre]] [[Margaretha II van Constantinopel|Margaretha van Vlaondere]] en [[Floris de Veugd]] tot 't [[Verdrag van Brussel (1256)|Verdrag van Brussel]] te bewegen, waorbie Zeêland aan 'Olland toekwam. Haor zeun, [[Gwijde van Dampierre]], bleêf dit echter aanvechten.

Et [['Uus van Avesnes]] heerste vanaf [[1299]] in een [[personele unie]] ook over de graefschappen [[Graefschap Zeêland|Zeêland]] en [[Graefschap 'Olland|'Olland]]. Na de dood van [[Floris V van 'Olland|Floris V]] in [[1296]] stond zien jonge zeun [[Jan I van 'Olland|Jan]] in eerste instantie geheel onder invloed van de Vlaomsgezinde [[Jan III van Renesse]]. Op [[30 april]] [[1297]] droeg Jan 't bestuur echter over aan [[Wolfert van Borssele]]. Na een conflict mie 't stadsbestuûr van [[Dordrecht]] wier Van Borssele op [[1 augustus]] [[1299]] vermurd. Hierna benoemden de steden [[Jan II van Avesnes]], graef van [[Graefschap 'Enegouwe|'Enegouwe]] als [[regent (bestuurder)|regent]] en op [[27 oktober]] [[1299]] droeg Jan I de regering veur een periode van 5 jaor aan hem over. Twee weken later stierf Jan, 15 jaar oud, en metmie hem stierf ook 't [['Uus 'Olland|'Ollandse 'Uus]] uut. Jan van Avesnes, die diens naoste mannelijke erfgenaem was, wier na diens dood in 1299 [[Graef van 'Olland]]. Veurtaon was [[Graefschap 'Olland|'Olland]] in een personele unie metmie [[Graefschap 'Enegouwe|'Enegouwe]] verenigd onder 't [['Uus 'Enegouwe|'Enegouws 'Uus]].

In [[1297]] keerde graef [[Gwijde van Dampierre]] zich tegen de Franse invloed in Vlaondere en sloot een militair verbond metmie [[Engeland]]. In [[1300]] was 't Franse geduld op en [[Filips IV van Frankriek|Filips de Schone]] liet Vlaondere bezetten en annexeren metmie hulpulpe van Fransgezinde stadsbesturen (''[[leliaards]]''). Graef Gwijde werd gevangengezet, maor kon rekenen op steun van de ''[[Liebaards]]'': adel, ambachtslieden en boeren. Openlijk verzet vond plaets tiedens de [[Brugse metten]] op [[18 mei]] [[1302]], een bloedige overval van Bruggelingen op Franse troepen die een dag eerder de onrustige stad hadden ingenomen. Et bleek de opmaot voor een bevriedingsoffensief richting [[Kortriek]] en op [[11 juli]] wieren de Fransen bij die stad verslagen in de [[Guldensporenslag]] onder leijding van [[Wullem van Gulik]], [[Gwijde van Namen]], [[Phillipus Baelde]], [[Pieter van Belle]], en [[Jan III van Renesse]].

Deur de rust in 't zuden kon [[Gwijde van Dampierre]], graef van Vlaondere, zich richten op zien oude rivael, [[Jan II van Avesnes]], graef van [[Graefschap 'Olland|'Olland]] en [[Graefschap 'Enegouwe|'Enegouwe]]. Deze had in de [[Guldensporenslag]] meegestreden metmie de Fransen. In februari [[1303]] werd et offensief in [[Graefschap 'Enegouwe|'Enegouwe]] begonnen. [[Lessen]] werd op [[2 april]] veroverd en metmie 22 dorpen in de omgeving in de brand gestoken. Als wraok ging de zeventienjarige zeun van Jan van Avesnes, [[Wullem III van 'Olland|Wullem III]], op plundertocht vanuut [[Arnemuiden]] naer [[Terhofstede]] op 't eiland van [[Cadzand]].

De Vlaominge veroverden heêl Walcheren en de overige Zeeûwse eilanden. Slechts [[Zurikzeê]] wist stand te houden. Begin juli wier een wapenstilstand gesloten, waarbie graef Jan II de eilanden tot aen de [[Maes]] afstond aen Gwijde van Namen, metmie uutzondering van Zierikzeê, dat echter niet mocht worden versterkt.

Na wat plundertochten in 't noorden van Frankriek deu de Vlaomingen zegden zie in 't veurjaor van [[1304]] 't bestand op metmie 'Olland. De Vlaominge trokken om Zierikzeê heên - 'Olland en Utrecht binnen, waerna [[Jan II van Braebant]] zich bie de Vlaomingen aensleut. In maort [[1304]] brachten zij onder [[Gwijde van Namen]] op [[Duiveland]] een nederlaeg toe aan [[Jan II van Avesnes]] zeun, [[Wullem I van 'Enegouwe|Wullem]]. Bisschop [[Guy van Avesnes|Gwijde van Utrecht]] werd gevangengenomen en in Utrecht volgde een anti-'Ollandse reactie. 'Olland en Zeêland zelf vielen grotendeels in handen van Gwijde van Namen of van [[Jan II van Braebant]], die zich bij de aanvallers had gevoegd. [[Utrecht (stad)|Utrecht]], [[Leiden]] en [[Delft]] werden ingenomen.

Ondertussen verliep eind juni 't bestand metmie Frankriek. De Franse koning, [[Filips IV van Frankriek|Filips de Schone]], had een machtig landleger gevormd, dat begin augustus de zuidgrens van Vlaondere overstak en via een omweg [[Doornik]] beriekte. Een paar weken daarvoor had hij admirael [[Rainier Grimaldi]] naar 'Olland gestuurd om steun te bieden. Op [[10 augustus|10]] en [[11 augustus]] vond de [[Slag bij Zierikzeê]] plaots. Dit resulteerde in een Frans-'Ollandse overwinning, waarna de Vlaominge et beleg ophieven. Een week na de slag versloeg 't hrote landleger van Filips de Schone de Vlaominge in de [[Slag bij Pevelenberg]]. Uuteindelijk bij de [[Vrede van Paries (1323)|Vrede van Paries]] van [[1323]] tussen [[Graefschap Vlaondere|Vlaondere]] en [[Graefschap 'Enegouwe|'Enegouwe]] / [[Graefschap 'Olland|'Olland]] zag de graef van Vlaondere af van aenspraoken op [[Graefschap Zeêland|Zeêland]] en erkende de graef van 'Olland als graef van Zeêland.

Vanof 1568 was 't gebied in oorlog metmie [[Spanje]]. 6 april 1572 verjoegen de Vlissingers de Spanjaarden. Middelburg viel in [[1574]] in handen van [[Willem van Oranje]]. Veel kloosterlingen verlieten Zeêland, maor er verhuusden ook veel Vlaomingen naer 't gebied, mede deur de val van [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] in 1585.

In d'n 18e eeuw ging 't wi achteruut metmie d'n welvaert. Dit kwaom ook deur de overheêrsing van [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]]. Deur de [[Franse tied in Nederland|Franse tied]] (1795-1813) wier d' andel greutendeels stopgezet. Scheepvaert op d'n Westerschelde wier gestopt. Alleên landbouw was in die tied nog volop meugeliek.

In [[1868]] reed d'n eerste trien deur Zeêland, nameliek op de speurlien van [[Bergen op Zoom]] naar [[Goes]]. De lien wier 5 jaor laoter uutgebried naar [[Vlissingen]]. Er wiere kanaelen gegraoven, en d'r wier een greute haoven opgezet in Vlissingen. D'n overhied probierde metmie deze ingrepen de handel wier in gang te brengen. Deur de oprichting van de [[scheêpsbouwmaetschappie]] "''De Schelde''" ontstond er viel werkgelegenheid.

In 1965 was de [[Zeêlandbrug]] gereêd, 'n brug die Schouwen-Duiveland metmie Noord-Beveland verbindt. Et was eênige tied de langste brug van de wereld. [[Zuud-Beveland]] en [[Zeeûws-Vlaonderen]] worden sinds 2003 verbonden door de 6600 m lange [[Westerscheldetunnel]]. De [[veêrdienst]]en over de Westerschelde wieren daerdeur opgeheven.