Slaeven'andel
Een minder fraoi kapittel uut de Zeêuwse geschiedenis is de slaeven'andel waer a ons voorgeslacht vreêdvee geld mee verdiende. D r waere oôk een êle klus Zeêuwse planters, die a voraol in West-Indië onderden slaeven in dienst aodde. Die slaeven kwaeme van verscheiene Afrikaanse stammen en konde mekaore mae moeilijk verstae. Ze gebruukte daerom woorden van de blanken op de plantage om mee mekaore te praoten. Die woorden wiere op zò n bitje op z n Afrikaans uutgesproke en zinnen wiere eêl primitief opgebouwd. Zukke taelen ête creooltaelen. Papiamento en Sranan tongo (Surinaoms) bin dae voorbeelden van.
D'r waere oôk wat creooltaelen die uut t Zeêuws voortgekomme bin. De taele van wat a noe de Virgin Islands bin en drie taeltjes in t stroômgebied van de rivieren Berbice (van nae de barbiesjes gae), Essequibo en Demerary in Guyana, è een Zeêuwsen basis. Tweê daevan, Skepi en Berbice, ore nog aoltied gebruukt, a bin ze op sturve nae doôd.
Zò n bitje rond 1700 wiere d r een berg slaeven op de Virgin Islands gekerstend deur hernhutters uut Duutsland. Die hernhutters leerde de creooltaele en vertaelden d r biebelteksten in. De slaeven zelf gebruukten de taele op den duur oôk om in te schrieven. Een jaer of tiene gelee, is de leste spreker van dat soortje neger-Zeêuws overleë.
Ieronder een stikgaeve, oprechte brief uut 1740 van de slaevin Lena (eigendom van Johannes Klaas) an hernhutter-zusters in Duutsland.
De groetnis an alle de Zusters,
Mie è was een erm verloren mensch. Noe, mie è kom vin die Eiland zijn bloed. Die bloed è kom wasch mie art. Mie è was zo lang tied vor oor de Eere zijn woord, mar mie nie è vraag na die. Mar toen mie è kom voel de Eiland zien kracht na mie art, da mie è kriesch na Em vor pardon-pardon. En zo mie vin die genade è kom over mie.
Mie noe nie kan dank de Eiland genoeg, vor daer zien bloed è was mie art. Mie gelof vast na die Eiland. Em è ang an die out vor mie erm zondaer.
Lena van Johannes Klaas,
Zie ok
bewerk- Bernardus Smietegelt, Zeêuw, eên van de weinige predikanten die principieel de slaeven'andel ofwees
Literatuur over dit ongerwerp
bewerk- Curtin, P.D. (1969): Atlantic Slave Trade. A Census, University of Wisconsin Press,
- Emmer, P.C. (2000): De Nederlandse slavenhandel 1500-1850, Arbeiderspers,
- Klein, H.S. (2010): The Atlantic Slave Trade. New approaches to the Americas, Cambridge University Press,
- Lovejoy, P.E. (1982): The Volume of the Atlantic Slave Trade. A Synthesis. in Journal of African History
- Postma, J.M. (1990): The Dutch in the Atlantic slave trade, 1600-1815, Cambridge University Press.