Poôls: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Bladzie leeggemaekt |
Versie 34200 van Andrewricereturns (overleg) onedaen emikt. |
||
Rehel 1:
{{taele|
| Naem in Zeêuws = Poôls
| Naem in taele = język polski
| hesproken = [[Poôl'n]], [[Wit-Rusland]], [[Tsjehhië]], [[Oekraïne]], [[Litouwen]] en aore lan'n
| sprekers = 50 miljoen
| rang = 29
| taelfemielje =
[[Indo-Europese taelen|Indo-Europees]]
* [[Slaovische taelen|Slaovisch]]
** [[West-Slaovische taelen|West-Slaovisch]]
*** '''[[Poôls]]'''
| alfabet = [[Latiens alfabet|Latiens]]
| offisjeelin = <div>
* [[Poôl'n]]
* [[Europesen Unie]]
| 639-1 = pl
| SIL = pol
}}
'''Poôls''' (''język polski'') is 'n Slaovische taele mie fuuftig miljoen sprekers die an heconcentreerd zitten in [[Poôl'n]] (38,6 miljoen). De miste aore sprekers weun'n in aore Slavische lan'n, ok is 't Poôls sins 1 meie [[2004]] een Europese werktaele.
'n Zeêr sterk mie 't Poôls verwante taele is 't [[Kasjoebisch]]. In iets mindere maete bin ok 't [[Tsjehhisch]], [[Slowaoks]] en [[Sorbisch]] mie de Poôlse taele verwant.
== Alfabet ==
't 32 letters tell'nde Poôlse alfabet wor eschreven in 't [[Latiense schrift]], bie toevoehienge van ienkele letters mie diakritische teêkens. De q, v en de x komm'n nie voe, oewel an ze soms wè hebruukt worn in bepaolde [[leenwoôr]]'n, zoas TV. In 't Poôls komm'n de diakritische teêkens ć (kreska), ą (ogonek) en ż (kropka) voe. De letters ierbie zien slechs een voôrbeeld. 't Poôlse alfabet lu as volgt:
Aa, Ąą, Bb, Cc, Ćć, Dd, Ee, Ęę, Ff, Gg, Hh, Ii, Jj, Kk, Ll, Łł, Mm, Nn, Ńń, Oo, Óó, Pp, Rr, Ss, Śś, Tt, Uu, Ww, Yy, Zz, Źź, Żż
== Klienkers ==
* '''a''' As de a in bad
* '''ą''' In de zuvere vurm as een nasaole o, as in 't Franse bon.
* '''e''' As de e in pette
* '''ę''' In zuvere vurm as een nasaole e, as in 't Franse fin.
* '''i''' As de ie in die. In sommihe posities nie uutesprook'n.
* '''o''' As de o in pot
* '''ó''' As de oe in toe
* '''u''' Zelfde as de ó
* '''y''' As de Nederlanse ie in die, mè mie trugetrokk'n tonge.
Nae de b, f, g, k, m, n, p en w heef de i hin klank an, mè heef 'n an de voehaende klank 'n [[palataol]] karakter eit. 't Woôrd ''nie'', "nie", wor dus uutesprook'n as ''njè''.
De ''ą'' en ''ę'' worn vurral voe [[fricatief|fricatieven]] as zuvere [[nasaol]]'n uutesprook'n, (buvobbeld ''mąż'' (man)). An 't ènde van 'n woôrd wor de ą aoltied, zoas in ''chcą'' (zie willn) nasaol uutesprook'n, mè de ę wor vaok hewoon as een ''è'' uutesprook'n (buvobbeld ''proszę'', "asjeblief" en ''dziękuję'' "dank je"). De ą en ę worn ok vaok as om/on of en/em uutesprookn: (''mądry''/on, wies) en (''będzie''/en, toekomstige tied van ''zien'', 3e persoôn enkelvoud).
== Medeklienkers ==
{| align="top"
|''c''|| ||As de ''ts'' in '''''ts'''aor''
|-
|''ch''|| ||As 'n stemloôze [[zachte g]], soms bieni as '''h''' ([[stemloôs]] [[palataol]] [[fricatief]])
|-
|''cz''|| ||As de ''tsj'' in '''''Tsj'''ehhisch'', mè palataoler
|-
|''ć''|| ||Onheveêr als ''tsj'' in '''''Tsj'''ehhië''
|-
|''dz''|| ||Stemhebbende tehenanger van ''c''
|-
|''dź''|| ||Stemhebbende tehenanger van ''ć''
|-
|''dż''|| ||Stemhebbende tehenanger van ''cz''
|-
|''g''|| ||As de ''g'' in '''''g'''oal''
|-
|''h''|| ||As ''ch''
|-
|''ł''|| ||As den Iengelse ''w'' ([[bilabiaol]]), as de 'w' in 't Franse oui
|-
|''ń''|| ||As ''gn'' in ''champa'''gn'''e''
|-
|''r''|| ||As 'n roll'nde tongpunt-''r''
|-
|''rz''|| ||As de ''j'' in '''''j'''ournalist'', mè palataoler
|-
|''sz''|| ||As de ''sj'' in '''''sj'''abloon'', mè palataoler
|-
|''ś''|| ||As ''sj'' in ''poe'''sj'''e''
|-
|''w''|| ||Als de ''v'' in '''''v'''is'' (stemhebbend)
|-
|''ź''|| ||Stemhebbende tehenanger van ''ś''
|-
|''ż''|| ||As ''rz''
|}
Voe klienkers worn in plekke van de letters ć, ń, ś en ź de combinaoties ci, ni, si en zi hebruukt. Zò wor buvobbeld de [[genetief]] van ''jesień'' (herfst) ''jesieni''.
Stemhebbende medeklienkers (b, d, dz, dź, dż, g, rz, w, z, ź, ż) worn an 't ènde van 'n woôrd stemloôs uutesprook'n: róg /roek/ (''oek'), raz /ras/ ('keêr').
== Woôrnschat ==
De kern van de Poôlse [[woôrnschat]] is Slaovisch, mè d'r zien ok vee [[leenwoôr]]n en leenvertaeliengen uut vurral 't [[Duuts]], mè ok 't [[Latien]] en 't [[Iengels]]. Voôrbeeln uut 't Duuts zien ''regał'' (toônbanke), ''kino'' (bioscoop) en ''ratusz'' (raed'uus). Latiense leenwoôrn zien buvobbeld ''museum'' en ''uniwersytet''. Mie recent zien de leenwoôrn uut 't Iengels: ''e-mail'', ''mecz'' en ''komputer''.
== Zie ok ==
* [[Poôlse hrammatica]]
{{InterWiki|code=pl}}
[[Categorie:Taele]]
[[af:Pools]]
[[als:Polnische Sprache]]
[[an:Idioma polaco]]
[[ang:Polisc sprǣc]]
[[ar:لغة بولندية]]
[[arc:ܠܫܢܐ ܦܘܠܢܕܝܐ]]
[[arz:لغه بولاندى]]
[[ast:Polacu]]
[[az:Polyak dili]]
[[ba:Поляк теле]]
[[bat-smg:Lėnku kalba]]
[[be:Польская мова]]
[[be-x-old:Польская мова]]
[[bg:Полски език]]
[[bn:পোলীয় ভাষা]]
[[bo:ཕོ་ལན་སྐད།]]
[[br:Poloneg]]
[[bs:Poljski jezik]]
[[ca:Polonès]]
[[co:Lingua pulacca]]
[[crh:Leh tili]]
[[cs:Polština]]
[[csb:Pòlsczi jãzëk]]
[[cu:По́л҄ьскъ ѩꙁꙑ́къ]]
[[cv:Поляк чĕлхи]]
[[cy:Pwyleg]]
[[da:Polsk (sprog)]]
[[de:Polnische Sprache]]
[[dsb:Pólšćina]]
[[dv:ލަހިސްތާނީ]]
[[ee:Pɔlisigbe]]
[[el:Πολωνική γλώσσα]]
[[en:Polish language]]
[[eo:Pola lingvo]]
[[es:Idioma polaco]]
[[et:Poola keel]]
[[eu:Poloniera]]
[[fa:زبان لهستانی]]
[[fi:Puolan kieli]]
[[fr:Polonais]]
[[frp:Polonès]]
[[fy:Poalsk]]
[[ga:An Pholainnis]]
[[gd:Pòlais]]
[[gl:Lingua polaca]]
[[gv:Polynnish]]
[[hak:Pô-làn-ngî]]
[[he:פולנית]]
[[hr:Poljski jezik]]
[[hsb:Pólšćina]]
[[hu:Lengyel nyelv]]
[[hy:Լեհերեն]]
[[ia:Lingua polonese]]
[[id:Bahasa Polski]]
[[io:Poloniana linguo]]
[[is:Pólska]]
[[it:Lingua polacca]]
[[ja:ポーランド語]]
[[jv:Basa Polski]]
[[ka:პოლონური ენა]]
[[kk:Поляк тілі]]
[[ko:폴란드어]]
[[ku:Zimanê polonî]]
[[kw:Polonek]]
[[la:Lingua Polonica]]
[[lb:Polnesch]]
[[li:Pools]]
[[lij:Lengua polacca]]
[[lt:Lenkų kalba]]
[[lv:Poļu valoda]]
[[mdf:Полень кяль]]
[[mg:Fiteny poloney]]
[[mhr:Полӓк йылме]]
[[mi:Reo Pōrana]]
[[mk:Полски јазик]]
[[mn:Польш хэл]]
[[mr:पोलिश भाषा]]
[[ms:Bahasa Poland]]
[[mt:Lingwa Pollakka]]
[[nah:Poloniatlahtōlli]]
[[nap:Lengua pulacca]]
[[nds:Poolsch]]
[[nds-nl:Pools]]
[[nl:Pools]]
[[nn:Polsk språk]]
[[no:Polsk]]
[[oc:Polonés]]
[[os:Полякаг æвзаг]]
[[pcd:Polonè]]
[[pl:Język polski]]
[[pnb:پولی]]
[[pt:Língua polaca]]
[[qu:Pulaku simi]]
[[ro:Limba poloneză]]
[[ru:Польский язык]]
[[scn:Lingua pulacca]]
[[sco:Pols]]
[[se:Polskkagiella]]
[[sh:Poljski jezik]]
[[simple:Polish language]]
[[sk:Poľština]]
[[sl:Poljščina]]
[[sq:Gjuha polake]]
[[sr:Пољски језик]]
[[sv:Polska]]
[[sw:Kipoland]]
[[szl:Polsko godka]]
[[ta:போலிய மொழி]]
[[tet:Lia-polaku]]
[[th:ภาษาโปแลนด์]]
[[tl:Wikang Polako]]
[[tpi:Tok Polan]]
[[tr:Lehçe (dil)]]
[[ug:پولەك تىلى]]
[[uk:Польська мова]]
[[vec:Łéngua połaca]]
[[vi:Tiếng Ba Lan]]
[[war:Pinolako]]
[[yi:פויליש]]
[[yo:Èdè Pólándì]]
[[zh:波兰语]]
[[zu:IsiPholisi]]
| |||