Versie op 17 mrt 2009 22:33 bewerk 189.74.171.192 (Overleg) Bladzie leeggemaekt ← Ouwere bewarkienge		Versie op 18 mrt 2009 07:39 bewerk onedaene maeken Guusb (Overleg \| biedraegen) 110 bewerkingen k Versie 20530 van 189.74.171.192 (overleg) onedaen emikt. Nuwere bewarkienge →
Rehel 1: {{landtabelle\| \|naeminlandstaele=''Ripablik blong Vanuatu''<br>''République de Vanuatu''<br>’’Republic of Vanuatu’’ \|vlagge=Flag of Vanuatu.svg \|waepen=Vanuatu coa.gif \|locaotie=LocationVanuatu.png \|taelen=[[Bislama]], [[Frans]], [[Iengels]] \|oôdstad=[[Port Vila]] \|regeriengsvurm=[[Republiek]] \|religie=[[Presbyteriaâns]], [[Rooms-Katholiek]], [[Anglicaâns]] \|km2=12.189 \|waeter km2=860.000 \|pctwaeter=hin \|inweuners=211.971 (2007) \|dichteid=17,4 \|volkslied=[[Yumi, yumi, yumi]] \|munte=[[Vatu]] \|valutacode=VUV \|tiedzoône=UTC+11 \|j/n=ni \|feêstdag=[[30 juli]] \|tld=vu \|landcode=VAN \|tel=678 }} Vanuatu is 'n eilan'nstaet in Oceanië. Vroeher eêt'n Vanuatu de Nieuwe Hebriden. De buurlan'n van Vanuatu zien 170 km ten nôor'n de [[Salomonseilan'n]], 800 km ten oôsen [[Fiji]] en 230 km in 't zuudwessen [[Nieuw-Caledonië]]. 1900 km in 't zuudwessen lig Brisbane (Australië). Vanuatu is ruwwig in te deêl'n in drie deêln: de Torres en Banks-eilan'n in 't noôr'n, Espiritu Santo, Efate en Maewo in 't midd'n en de Tafea-eilan'n in 't zuuen. Vanuatu is onderdeêl van [[Melanesië]]. ==Geschiedenisse== Eêst wier Vanuatu beweund deur [[Melanesiërs]]. Der zien zelfs opgraeviengen die an hetuugen van een eeuwenlange beweunieng. De ouste opgraevieng dateer van 2000 voe Christus. Vast sti da 't eiland Malo rond 1400 voe Chr. bluuvend beweund wier duer mensen van de Lapita-cultuur, wat a vernoemd is ni een archeologische vonst op Nieuw-Caledonië. Dit [[Lapita-volk]] vestihen zen eihen op de kleinere eilan'n en ze brochen verkens, hon'n en pluumvee mee. De eêste Europeanen die an ankwaâmen in Vanuatu, kwaâm'n in [[1606]]. Een Spaânse expeditie heleid deur twi Portugezen, [[Luis Váez de Torres]] en [[Pedro Fernández de Quirós]], beriekt'n Vanuatu. Ze dochen echter da't et een deêl van [[Australië]] was. In [[1768]] wiern de Nieuwe Hebriden wee herontdekt deur [[Louis Antoine de Bougainville]]. End de 18e eeuw begon'n de Europeanen Vanuatu te bebouwen, nida [[James Cook]] 't uudige Vanuatu in [[1774]] de naem 'de Nieuwe Hebriden' eheven a. Rond 1860 kwaâm'n vee Iengelse en Franse kolonisten ni de Nieuwe Hebriden. Ze giengen di mie vee succes [[kokosnoten]], cacao en banaânen verbouw'n. Dideur kwaâ'm'n zowè [[Frankriek]] as [[Engeland]] op 't idee om de Nieuwe Hebriden 't annexeêren. Ok a'n de Nieuwe Hebriden vee te liene van 't zohenaemde 'blackbirden', ut rekruteren van mensen deur middel'n as buvobbeld kidnapping. Mè in 1906 wiern de Nieuwe Hebriden bestuurd deur een Iengels-Frans [[condominium]]. Dit wil zène dan ze deur beie [[lan'n]] bestuurd wiern. In de Twidde Waereldoôrlog wiern de eilan'n [[Efate]] en [[Espiritu Santo]] hebruukt as militaire bases. Roend [[1960]] kwam [[nationalisme]] op en ontstoeng de drang ni afankelijkeid. Op 30 juli [[1980]] wier, noe Vanuatu, dan ok echt een land. In [[1981]] wier 't land lid van de [[VN]] en in [[1983]] van de [[Orhanisasie van Niet-gebon'n Lan'n]]. ==Politiek== Vanuatu is een republiek mie an 't oôd president [[Kalkot Maltaskelekele]], die a vurral ceremonieêle macht ei. Deze president is verkooz'n voe 5 jaer deur een kiescollege, dat a besti uut leêden van 't parlement en president'n van nasjonale raâden. Twiderde van 't kiescollege mo voe stemm'n. Dit kiescollege ei ok de macht om de president of te zett'n. Vanuatu ei een ínkaemerparlement van 52 leêden. Deze worn elke 4 jaer deur de bevolkieng ekozen. De overeid en de saemenlevieng van Vanuatu stuut vaâk op probleem'n omda sommihe [[Iengels]] en sommihe [[Frans]] spreken. De rechtspraâk is ebaseerd op de Britse wet. ==Heografie== De miste eilan'n op Vanuatu zien berhachtig en omriengd deur koraâlriffen en èn mistal ok een vulkanische achterhrond. Oengeveêr 35% van 't landoppervlak lig oôger dan 300 m en 55% van de hellieng'n ei een helliengspercentagie van meêr dan 20%. De eilan'n èn een tropisch of sub-tropisch klimaet. Ut oôgste punt van Vanuatu is de [[Mount Tabwemasana]] op 't eiland Espiritu Santo. Op de eilan'n Ambae, Ambrym en Tanna zien toppen van meêr dan 1000 m. De euvels zien mistal dicht bebost, an de kust zien vee kokosplantazies. Ok zien der vulkanen, zowè op as onder waeter. In totaâl zien der 9 vulkanen, wivan 2 onder waeter. Deze vulkanen staen op de eilan'n Tanna, Ambrym, Gaua en Lopevi. De leste uitbarstieng stam uut [[1945]]. Der val 2360 mm rehen per jaer, mè in 't noôr'n soms meêr as 4000 mm. Ok komm'n op Vanuatu [[tsunami]]'s voor, o.a. die uut 1999. Een aerdbevieng, hevolgd deur een tsunami, verwoessen een deêl van 't eiland Pentecost en maek'n duuzende mensen dakloôs. Ok in 2002 verwoessen een tsunami, wee as hevolg van een aardbevieng, een deêl van de oôdstad Port Vila. As lessen zien der ok vee heisers en wermwaeterbronnen. De hroste steed'n van Vanuatu zien [[Port Vila]], de oôdstad op Efate, en [[Luganville]] op Espiritu Santo. Vanuatu is sins [[1994]] inedeêld in zes provincies, naemelijk: * [[Malampa]] * [[Penama]] * [[Sanma]] * [[Shefa]] * [[Tafea]] * [[Torba]] Vanuatu besti uut 83 eilan'n, wivan an der 14 hrotter zien dan 100 km2. Twi van de 83 worn eclaimd deur [[Nieuw-Caledonië]], een overzeês hebied van [[Frankriek]]. De 14 hroste eilan'n zien: * [[Espiritu Santo]] 3956 km2 * [[Malakula]] 2041 km2 * [[Efate]] 900 km2 * [[Erromango]] 888 km2 * [[Ambrym]] 678 km2 * [[Tanna]] 555 km2 * [[Pentecost]] 491 km2 * [[Epi]] 445 km2 * [[Ambae]] 402 km2 * [[Vanua Lava]] 334 km2 * [[Santa Maria]] 328 km2 * [[Maewo]] 304 km2 * [[Malo]] 180 km2 * [[Anatom]] 159 km2 ==Cultuur== De cultuur op Vanuatu varieer. Der zien drie zohenaemde cultuurhebieden, ut noôr'n, ut midden en 't zuuen. [[Verkens]] stin symbool voe riekdom op Vanuatu. In 't noôr'n wor riekdom ezien as oevee je wig kan heven. In 't midden overheers de Melanesische cultuur. Het zuuen ei een cultuur van ut toekenn'n van titels. Jonge venters in Vanuatu mo'n verschill'nde ceremonies onderhaen ni de volwasseneid, zoas de [[besniedenis]]. Bezoekers van Vanuatu worn eacht der eihen beleefd en respectvol te hedraegen. {{Oceanië}} [[Categorie:Land]] [[af:Vanuatu]] [[an:Vanuatu]] [[ar:فانواتو]] [[arz:فانواتو]] [[ast:Vanuatu]] [[bat-smg:Vanuatu]] [[be:Вануату]] [[be-x-old:Вануату]] [[bg:Вануату]] [[bi:Vanuatu]] [[bpy:ভানুয়াতু]] [[bs:Vanuatu]] [[ca:Vanuatu]] [[ceb:Vanuatu]] [[crh:Vanuatu]] [[cs:Vanuatu]] [[cy:Vanuatu]] [[da:Vanuatu]] [[de:Vanuatu]] [[diq:Vanuatu]] [[dv:ވަނުއާޓޫ]] [[el:Βανουάτου]] [[en:Vanuatu]] [[eo:Vanuatuo]] [[es:Vanuatu]] [[et:Vanuatu]] [[eu:Vanuatu]] [[fa:وانواتو]] [[fi:Vanuatu]] [[fr:Vanuatu]] [[frp:Vanuatu]] [[fy:Fanuatû]] [[ga:Vanuatú]] [[gd:Bhanuatu]] [[gl:Vanuatu]] [[gv:Vanuatu]] [[he:ונואטו]] [[hif:Vanuatu]] [[hr:Vanuatu]] [[ht:Vanwatou]] [[hu:Vanuatu]] [[id:Vanuatu]] [[io:Vanuatu]] [[is:Vanúatú]] [[it:Vanuatu]] [[ja:バヌアツ]] [[jv:Vanuatu]] [[ka:ვანუატუ]] [[kk:Уануату]] [[kn:ವನುವಾಟು]] [[ko:바누아투]] [[ku:Vanûatû]] [[kw:Vanuatu]] [[ky:Вануату]] [[la:Vanuatu]] [[lb:Vanuatu]] [[lij:Vanuatu]] [[lt:Vanuatu]] [[lv:Vanuatu]] [[mk:Вануату]] [[mn:Вануату]] [[mr:व्हानुआतु]] [[ms:Vanuatu]] [[nah:Vanuatu]] [[nds:Vanuatu]] [[nl:Vanuatu]] [[nn:Vanuatu]] [[no:Vanuatu]] [[oc:Vanuatu]] [[os:Вануату]] [[pam:Vanuatu]] [[pl:Vanuatu]] [[pms:Vanuatu]] [[ps:ونواتو]] [[pt:Vanuatu]] [[qu:Wanwatu]] [[ro:Vanuatu]] [[ru:Вануату]] [[scn:Vanuatu]] [[sco:Vanuatu]] [[se:Vanuatu]] [[sh:Vanuatu]] [[simple:Vanuatu]] [[sk:Vanuatu]] [[sl:Vanuatu]] [[sq:Vanuatu]] [[sr:Вануату]] [[su:Vanuatu]] [[sv:Vanuatu]] [[sw:Vanuatu]] [[ta:வனுவாட்டு]] [[tg:Вануату]] [[th:ประเทศวานูอาตู]] [[tl:Vanuatu]] [[tpi:Vanuatu]] [[tr:Vanuatu Cumhuriyeti]] [[ug:Wanuatu]] [[uk:Вануату]] [[uz:Vanuatu]] [[vi:Vanuatu]] [[vo:Vanuatuäns]] [[war:Vanuatu]] [[wo:Wanuatu]] [[zh:瓦努阿图]] [[zh-min-nan:Vanuatu]] [[zh-yue:萬那杜]]

Vanuatu: verschil tussen versies