Friesland: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
BHJ15 (Overleg | biedraegen) Geen bewerkingssamenvatting |
|||
Rehel 18:
|website=http://www.fryslan.frl
}}
'''Friesland''' (officieel '''Fryslân''') is 'n [[Nederland]]se provincie die-a in 't noorden van 't land leit. Ze grenst an [[Greunienge (provincie)|Greunienge]], [[Drenthe]], [[Overiessel]], [[Flevoland]] en, over d'n [[Afsluutdiek]], an [[Noord-'Olland]]. [['Oôdstad]] en groôste stad is [[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]]. Friesland is de eênige provincie daer-a nessens Nederlands ok nog 'n aore taele officieel is, naemelijk 't [[Fries]]. De Friese naem van de provincie, ''Fryslân'', is ok in 't Nederlands d'n eênige officiële.
== Geografie ==
Friesland bestaet uut 'n vasteland en de Waddeneilanden [[Vlieland]], [[Terschellienge]], [[Ameland]] en [[Schiermonnikoog]]. Dit bin vier van de vuuf beweunde Waddeneilanden in Nederland. Deze eilanden bin in vroeg-historische tieden ontstae deur overstromiengen; 't groôste deêl van 't toen ondergelope land vaolt nog altoos bie ebbe droog. Die gronden, die-an ''Wadden'' genoemd ore en leie in de [[Waddenzeê]], bin 't riekste natuurgebied van Nederland.
't Vasteland is 'eel agraorisch en bestaet vo 'n groôt deêl uut polderland. Deu turfsteken in vroegere tieden bin d'r groôte plassen ontstae die toet meren uutgroeide. Vandaeg bin dat voraol nog 't [[Tjeukemeer]], 't [[Sneekermeer]] en de [[Fluessen]]. 't [[Lauwersmeer]] is 'n kreêke op de grenze mee Greunienge.
== Geschiedenisse ==
In de Romeinsen tied wier Noord-Nederland beweund deu 'n Germaons volk de ''Frisii'' of [[Friezen]], maer 't is nie zeker of dit volk 'tzelfde was as de Friezen die-an d'r vandaeg d'n dag nog leve. Op 't laegliggend land bouwde de beweuners ''terpen'', groôte [[vliedberg]]en, daer-a laeter 'eêle durpen op zouwe ontstae. Nae de Groôte Volksver'uziengen besloeg 't gebied van de Friezen (vanaf noe gaet 't mee zeker'eid om 'tzelfde volk as tegewoordig) 'n eêl kustgebied wat-a liep van de Vlaemse kust toet an de Weser. In de Vroege Middeleêuwen verstoenge de mensen onder "Friesland" dit 'ele gebied. In de [[zevende eêuwe]] onderwerpe de [[Franken]] de Friezen. 't Gebied oor dan in drie deêlen verdeêld: West-Friesland ten westen van 't [[Vlie]], midden-Friesland tussen Vlie en [[Lauwers]], Oôst-Friesland ten oôsten van de Lauwers. 't Middeste stik bluuf bekend stae as "Friesland".
In 't zuden van West-Friesland ontstaet 't graefschap 'Olland. De 'Ollanders, die-an 'n Frankisch dialect bin gae spreke en agauw nie meer as Friezen gezie ore, breie ulder macht steês meer uut toet ze uutendelienge onder [[Floris V van 'Olland]] 'eel West-Friesland onder controle kriege. In Oôst-Friesland gaet 't aors: daer komt de macht bie locaole 'eren te leien. In 't stik tussen Lauwers en Eems kreeg de [[Greunienge (stad)|stad Greunienge]], intussen Saksischtaelig, lanksaeman de macht. 't Ende kwam in [[1498]], as 'ertog [[Albrecht van Saksen]] toet 'Eêre van Friesland benoemd wier. Dit is ok 't moment daerop de verschillende Frieslanden definitief van mekaore gescheie wiere. Zoôwè ten westen as ten oôsten was 't Fries uutgesturve ten gunste van aore taelen, zoôdat alleêne Friesland tussen Vlie en Lauwers as "echt Friesland" overbleef.
De kommende eêuwen wier Friesland glad geïntegreerd in de politiek van 'eel de Nederlanden. 't Kwam onder regerienge van [[Kaerel d'n Vuufden|Kaerel V]], wier agauw calvinistisch en kwam mee in opstand tegen de Spanjolen. Nae 1648 wier 't 'n gewoon gewest mee 'n kleine afvaerdigienge in de Staeten-Generaol. Tiedens de tweê Stad'ouwerloôze Tiedperken ao Friesland gewoon 'n stad'ouwer.
In d'n [[Tweêde wereldoorlog]] wiere de eilanden Vlieland en Terschellienge, die-an altoos bie Noord-'Olland g'ore aodde, bie Friesland gevoegd. De ouwe indeêlienge van 't vasteland in 11 steden en 30 grietenieën wier, in de vurm van gemeênten, onveranderd ang'ouwe toet 1 januaori 1984, as 'n 'erindeêlienge 'n ende maekte an de kleinste van die gemeênten.
== Politiek en bestier ==
| |||