Micha (Biebelboek)

Micha is een Biebelboek uut 't Ouwe Testamant. Ieronger 't ele boek in 't Zeêuws weer'egeve:

Een beeld da verwiest nae den tekst: *Dan zu ze ploegscharren smeeë van d’r zwaerden*, Dit beeld stoôt in New York in is 'eschonke deu de Sovjet-Unie in 1959

Hoôfstuk 1

Dit bin de woorden die a den Eêre zei tegen Micha uut Moreset, toen a Jotam en Achaz en Hizkla in Juda regeerden; ’t visioen dat a t’n zag over Samaria en Jeruzalem. God as rechter
Luuster, aolle volken, oôr, aerde en aol die a d’r op weune, oe a God, den Eêr, tegen julder za getuge vanuut z’n heilige tempel.
Daè kom den Eêr uut z’n verbluufplekke anzette. Ie kom naè benee en ie lopt over de tuppen van de waerelt.
De bergen smelte onder z’n voeten as ’t kaersvet in een vlamme De dalen spliete, as waeter dat a van een bergwand stort.
En dat aollemaèle om wat a Jakob misdaen eit, en om de zonden van de Israëlieten. Wat ei Jakob dan misdae? Is dat Samaria nie? En wie bin d’r te vinden op de offeroôgten van Juda? Die van Jeruzalem!
Van Samaria za’k een oôp puun maeke, kaele grond, net nog goed om d’r een wiegerd van te maeken. Z’n stênen za ’k in een laegte flikkere ‘k za t’aol mie de grond glieke maeke.
Aol z’n godenbeelden worre kapot esloge aol ’t oereloôn gaèt in de brand. Aol die beelden slaè’k in gruus. Wan mie ‘t loôn van d’oeren bin ze betaeld en oereloôn zu ze wee worre.
Laè me daèrom mae klaege en kerme laè me mae naekend en op blôte voeten lôpe, laè me mae schreêuwe as een sluus’ond laè me mae roepe as een uul.
De ziekte van Samaria is nie te genezen, ze is toet in Juda erocht, ze kom toet an de poorte van m’n volk, ze kom toet an Jeruzalem.
Je mò ’t nie in Gat vertelle, je mò daè nie schreêuwe. Rol j’n eigen in ‘t stof, van Bet - le - Afra.
Gaè vadder, mensen uut Safir, naekend en voe spot en schandaal. De inweuners van Saänan bin nie wig’erocht. Je kunne wè klaege en kerme in Bet - Haësel, mae julder stad gaè t’r toch an.
De mensen van Marot è de moed d’r in ehoue, mae de vloek van den Eêr, kwam op Jeruzalem neer.
Span de paerden mae voe de waegen, mensen uut Lachis; de zonde van de dochter van Sion is bie julder begonne, ’t kwaed van Israël is bie julder te vinden.
Zei dus mae goeiendag tegen Moreset - Gat; Achzib is voe de koningen van Israël as een welle zonder waeter.
Je stad za wee bezet worre, mensen uut Maresa. De leiders van Israël zu naè Adullam vluchte.
Knip j’n aer of, scheer j’n eigen kael, om de guus daèr a je van oudt. Scheer j’n eigen zò kael as de kop van een giere, wan ze worre bie je wig’ehaele.

Hoôfstuk 2

’t Lopt stik verkeêrd of mie crimenele die a ‘s nachs duvelse plannen bedienke. Bie ’t eêste licht voere ze die a uut wan ulder bin de baes.
Wille ze een stik grond? Dan rôve ze ‘t! Wille ze een uus? Dan neme ze ‘t! Mie geweld pakke ze d’ uuzen en de beweuners, de burger mie z’n êle boeltje.
Daèrom zei den Eêr: Ik za rampen over dit volk brienge, een jok dat a je nie van je nikke kriegt en daè a je krom van za lôpe. ’t Za een vreselike tied worre!
Dan zu ze mie je spotte, en d’r za een klaegzang klienke: ‘t Is aol verbie!’ zu ze zegge. ‘Me bin reddeloôs verlore. Ôns erfdeêl raeke me kwiet, ’t wor ôns of’epakt, ôns land wor verdeêlt onder de goddelôze.’
Daèrom staè julder alleêne a ’t volk van den Eêr ’t land verdeêlt. Gin mens za t’r voe julder opkomme a ’t op’emete wordt.
‘Ou op’, zegge ze, ‘Ou op mie dat geprofeteer! Kom t’r noe noôit gin ende an die verwieten?
Ôns stamme toch van Jakob of? Eit den Eêr dan zò weinig geduld? Da bì me toch nie van z’n gewend?’ Betêkene mien woorden dan gin geluk voe die a in ’t rechte spoor bluuft?
Mae keêr op keêr doe julder vijandig tegen vreêdzaeme mensen. Fesoenlik volk, d’r eigen van gin kwaed bewust, dat snokke julder ’t goed van d’r lief.
Je jaege de vròmmensen van m’n volk uut de uuzen daè a ze gelukkig in bin. Van uldere guus pakke julder d’r erfdeêl voe goed of.
Allé, gaè wig, ier zu je noôit rustig kunne weune. Deur julder smerig’eid zu je ier op een vrêselike maniere an j’n ende komme.
A t’r eên rond zou lôpe die a niks doet as liege en bedriege en die a profeteert: ‘Ik belove julder wien en drank’, dat zou een goeie profeet voe dit volk weze!
Ik za je bie mekare brienge, Jakob, mie z’n aollen bie mekare. Ik za vergaere wat a t’r van Israël over is, ik za ’t vergaere. Ik drieve ze bie mekare as schapen in een koôie, as een kudde in een weie; ’t za t’r gonze van de mensen.
De deurdouwer gaè voorop, ze breke uut, ze gaè deur de poorte. D’r koning gaè eêst, den Eêre gaèt op kop.

Hoôfstuk 3

En ik zei: ‘Luuster toch, leiders van Jakob, luuster, ôge êren van Israël! Julder motte toch wete oe a ’t recht inmekare steekt?
Mae julder è een gruweliken ekel an ‘t goeie is en je ouwe van ‘t kwaed. Je strôpe m’n volk ’t vel of en je snokke ze ’t vleês van de botten.
Ze frete m’n volk op, ze strôpe ze ’t vel of en ze breke d’r botten. As vleês om te koken, as vleês voe de pot, kappe ze m’n volk an stikken.
Mae a ze dan den Eêr om ulpe roepe, dan za t’n doeë of a t’n niks oôrt. Ie za z’n eigen nie laète zie, om aol ’t kwaed dat a ze edaen è.
Dit is wat a den Eêr zei over profeten die a m’n volk bie den beêr doe. Die a over vrede prate zòlank as a ze de kost è, mae a je ze niks geeft dan verklaere ze je den oorlog:
Voe julder ze ’t een nacht worre zonder visioenen, duuster en zonder voorspelliengen. Voe die profeten za de zunne ondergae en de dag za verandere in duusternis.
De profeten zu d’r eigen schaeme en de waerzeggers staè voe spot en schandaal: ze zu d’r mond nie open durve doeë, wan God geef gin antwoord.
Ik van d’ are kant bin vol kracht, ik è de geêst van den Eêr, ik bin rechtvaerdig en ik è de moed om Jakob te zeggen wat a t’n misdaen eit, en an Israël wat a z’n zonde is.
Luuster wat a t’r nog meêr komt, leiders van Jakob en ôge êren van Israël: julder spie op gerechtig’eid en aol dat a rechte is buge je krom,
je bouwe Sion mie bloed en Jeruzalem mie vuule streken.
De leiders laète d’r eigen omkôpe om recht te spreken, de priesters geve les voe de centen en de profeten laète d’r eigen betaele voe d’r voorspelliengen, twint a ze d’r eigen op den Eêr beroepe en zegge: ‘Den Eêr is toch bie ôns? Ôns kan niks overkomme!’
Kiek, en daèrom, deur julder schuld, za Sion as een lappe land om’eploegd worre en za Jeruzalem een oôp puun worre en de tempelberg een wildernisse.

Hoôfstuk 4

’t Koningschap van den Eêre

Eêns za d’n dag komme da de tempelberg zò vast as een rots za stae, ie za boven aol de heuvels uutsteke, ôger as aol de bergen. Eêle volksstammen zulle daè naètoe strôme,
Ze zulle op pad gae en zegge: ‘Kom, me gaè naè de berg van den Eêr, naè ‘t uus van de God van Jakob. Ie za ôns lêre wat a zien weg is, en ôns zu de pad opgae die a t’n wiest.’ Vannuut Sion geef t’n ôns z’n wenken, vanuut Jeruzalem spreekt den Eêr.
Tussen vee volken za t’n rechtspreke, en ie za oordêle over machtige naties, oe varre wig a ze ok weune. Dan zu ze ploegscharren smeeë van d’r zwaerden en van d’r speren zu ze zekels maeke. Gin volk za ’t zwaerd nog trokke tegen een aar volk, en gin mens za t’r nog wete wat a oorlog is.
Ielk za op z’n gemak onder z’n wiegerd, en onder z’n viegeboôm kunne zitte, wan dat ei den Eêr zelf ezeid.
Laèt are volken d’r eigen goden mae volge - ôns vertrouwe op den Eêr, ônze God, voe eêuwig en aoltied.
En den Eêr zei: A ’t zô varre is, dan za’k de krepele bie mekare brienge, die a kwiet’erocht bin za’k vergaere, en die a’k kwaed edaen è roep ik bie mekare.
Dat krootje krepele za’k spaere, en van die a wig’ejoge bin za’k een groôt volk maeke. Den Eêr za koning weze op de Sion, van noe af an toet in den eêuwig’eid.
En jie, jie vestieng van Sion, uutkiektoren over de kudde jie za wee net zòvee macht è as vroeger. Wan jie, Jeruzalem, jie oôr koning te wezen.
Waèrom brul je zò ard? È je soms gin koning mì? Of is je raadsman d’r vandeur, da je lig te kermen, as een vrouwe in de kraem?
Krump in mekare en schreêuw ’t uut, dochter Sion, as een vrouwe in de kraem. Je za de stad uutmotte en midden in den oek gae weune. Je zu naè Babel gae, en daè za je verlost worre. Daè za den Eêr je bevrij’e, uut de anden van je vijanden.
Noe bin d’r vee volken die a je te pakken wille neme, die a zegge: ‘Laèt Sion mae ontheiligd worre, ôns zulle d’r van geniete!’
Mae ze wete glad nie wat a den Eêr mie ze van plan is, ze begriepe glad nie wat a t’n wil: da t’n ze wil vergaere as schoven op den dosvloer.
Dos ze mae, dochter Sion! Ik za j’ iezdere orens geve en oeven van brons, dan ka je die volken vertrappe. ’t Gestole goed za voe den Eêr weze, eêl d’r riekdom kom toe an den Eêr van de eêl de waereld.
Krauw je lief maer open, vechtlustige vrouwe; me worre van aolle kanten belegerd, en de voorman van Israël, slaè ze op z’n kaeken mie een stok.

Hoôfstuk 5

Uut joe Betlehem Efrata, ok a tel je in eêl Juda nie mee, uut joe za t’r eên naè gebore worre die a voe mien over Israël za regere. Z’n begun lig in den oertied, in de daegen van vroeger.
Toet a de zwangere vrouwe ebaerd ei, motte ze d’r eigen mae zien te redden. En dan zu de broers die a nog in balliengschap bin wee terug gae naè d’ are Israëlieten.
Dien ênen za daè stae en ie za ze weie as een erder, mie de kracht van den Eere, z’n God, mie aol de macht en de pracht van Zien grôte naem. Ze zulle veilig kunne weune, wan um za de baes weze toet an ’t ende van de waereld,
en ie brieng vrede. A de Assyriërs ôns land binnenvaolle en a ze eên voet in ônze paleizen zette, dan zu ôns d’r zeven erders, en acht vorsten uut ’t volk op of stiere.
Mie ’t zwaerd zu ze Assyrië ofweie, mie blienkende sabels zu ze Nimrod vernietige. Ie za ôns redde van Assyriërs, a ze ôns land binnenvaolle en ok mae eên voet over de grens zet.
’t Overbluufsel van ’t volk van Jakob, tussen aol die volken mie vee macht, dat za weze as dauw van den Eere, as regendruppels op ‘t gos, dat a van de mensen niks verwacht en naè gin mens uutkiekt.
De rest van Jakob tussen aol die are volken, dat za weze as een machtige leêuw tussen ’t wild, as een jonge leêuw tussen de schaepen, as een leêuw die a vertrapt en verscheurt, en d’r is gin redden mìr an.
Steek je vuust op naè je tegenstanders, en aol je vijanden zulle uut’eroeid worre.
Op dien dag za ‘t gebeure - zei den Eere- da ‘k je paerden za ofslachte en je waegens verniele.
Ik za de steden in je land mie de grond gelieke maeke en aol je bolwerken slôpe.
’t Za klaer weze mie je tòverkunsten, en mie je waerzeggers is ’t ok gebeurd.
Je afgodsbeelden slae ‘k an gruus, net as j’n eilige stênen, en je za nie mì kniele voe iets dat a je zelf emaèkt eit.
Je Asjerapaelen za’k uut de grond trokke, en je tempelburchten goôi ik an puun,
en ik bin ik zò woest da ‘k wraak za neme op aolle volken die a nie wille luustere.

Hoôfstuk 6

Luuster toch naè wat a den Eêre zeit! Ries op! Laèt de bergen getuge weze van je rechtszaak, laèt de heuvels je stemme maer ôre.
Luuster bergen naè den anklacht van den Eêre, oôr wat a t’n te zeggen ei, fondementen van de waereld. Den Eêre is in de moeite mie z’n volk, en ie klaeg Israël an:
‘M’n volk’, zeit n, ‘wat è ‘k julder an’edae? E, waè è ‘k julder mie lastig evaolle? Zei dat mae es!
Ik è je wig’ehaele uut Egypte, ik è je ered uut de slavernij. Ik è Mozes, Aäron en Mirjam estierd om voe julder de pad te wiezen.’
‘M’n volk’, zeit n, ‘bì je dan vergete wat a Balak, de koning van Moab, van plan was, en wat a Bileam, de zeune van Beor, toen tegen z’n zei? Bì je vergete wat a t’r opdee tussen Sittim en Gilgal? Weet je dan nie mì oe rechtvaerdig a den Eêr is!’
‘Waè kan ‘k bie den Eêr mie voe den dag komme, waè kan ‘k God mie verêre? Kan ‘k mie brandoffers ankomme, zou t’n jaerliengse stiertjes willen è?
Zou t’n blie weze mie duzend rammen, of mie tienduzend dulven stievevol oliefolie? Mò ‘k m’n oudste kind soms geve voe aol dat a ‘k verkeêrd edaen è, m’n vleês en bloed voe m’n zondige leven?’
D’r is joe verteld wat a goed is, mens. Wat vraeg den Eêr aars van joe as om recht te doen, trouw te wezen en nederig je weg mie je God te volgen?
Mò je es ôre oe a den Eêr tegen de stad roept! Die a z’n verstand ei, die ei ontzag voe je naem. Luuster mae goed, volk en stadslui!
Dienk je da ‘k nie in de gaten è da t’r in ’t uus van een goddelôzen gestole goed te vinden is? Of da’k die ondermaetse efa over ’t oôd zou zie?
Dienk je da ‘k een onzuvere weegschaele, of een blok mie valse gewichten deur de viengers zou zie?
De stadse riekelui bin eên en aol geweld, de burgers liege en bedriege d’r op los.
Daèrom za ‘k je vanwege je zonden mie ziekten en plaegen te pakken neme.
Je kan ete zòvee as a je wil, mae je za je buuk nie volkriege. Wat a je opbergt za je nie ouwe en wat a je bewaerd ei za mie geweld van je of’epakt worre.
Je za wè zaaie, mae nie oeste; je za olieven perse, mae je za j’n eigen nie mie den olie in kunne smaere; je za wè druven perse, mae je za t’r gin wien van kunne drienke.
Julder ouwe j’n eigen graag an de regels van Omri en an de besluten van ’t uus van Achab, uldere raed volge julder. Daèrom maek ik van julder, burgers van de stad, een gruwelik voorbeeld. Je zu voe spot en schandaal stae, en je za de schande van m’n volk za je op je nikke kriege.

Hoôfstuk 7

’t Zit vee tegen: ’t is net as op ’t ende van den oest, bie de naepluk. D’r bin gin druven mì om te eten en d’r is nog gin riepe viege te vinden. En ‘k è d’r toch zòvee zin in!
Aolle glôvige mensen bin ’t land uut, d’r is gin goeien mì over. Aollemaèle wille ze bloed zie, ze maeke aol jacht op mekare.
’t Kwaed lêre ze aolmae beter, bestuurders doe niks as de mensen uutzuuge, rechters mô je betaele voe d’r uutspraeken, ôge êren liege da ze zwart zie en dan zegge ze ok nog a dat gerechtig’eid is!
De besten is nie vee beter as een plekke mie stekels en de fesoenliksten is nog erger as een doornaege. Mae den dag da je estraft za worre is op komst, den dag daè a de profeten voe ewaerschuwd è. Je za t’r van ieze.
D’r is gin mens die a je kan vertrouwe, zelfs je kammeraads nie, en pas goed op wat a je zeit en bie wien a je in bedde kruupt.
Zeunen zie d’r vaoder nie voe vol an en dochters komme in opstand tegen d’r moeder, net as schoôndochters tegen d’r schoônmoeder en j’n eigen fermielje bliekt je vijand te wezen.
Mae ik bluve ik uutkieke naè den Eêr, ik bluve wachte op de God die a me za redde. Mien God za me ôre.
En jie, vijand, lach me nie uut. Ik bin dan wè evaolle, mae ik rieze wee op, ok a ’t doenker is, wan den Eêr is m’n licht.
De kwaèd’eit van den Eêr za ‘k verdraege, wan ik weet da ‘k tegen z’n ezondigd è, toet a t’n voe me opkomt, en zurgt da ‘k gerechtig’eid za kriege. Ie za me naè ’t licht brienge en ik za zie da t’n me recht doet.
Zie die a zò een ekel an me ei, za ’t zie en ze za d’r eigen schaeme. Ik ôre ze ’t nog zegge: ‘Waè bluuf dien Eêr, die God van joe?’ Ik za in m’n annen vrievea ze op straete as vuulig’eid vertrapt wordt.
Dat is de dag om je muren wee op te bouwen, de dag da je grenzen verleid worre.
Op dien dag zu ze naè je toe komme, van Assyrië toet an de steden van Egypte en van Egypte toet an de Eufraat, van den êne zeê toet an den aren en van den êne berg toet an den aren.
’t Land za een woestenij worre, vanwege aolles dat a de beweuners edaen è.
Pak je stok om je volk te wachten, j’n eigen kudde die a stik aleêne deur ‘t bus dwaelt, twint a ’t goeie gos vlak bie is. Laèt ze wee in Basan en Gilead weie, liek as a ze dat vroeger edaen è.
Ik za je wonderen laète zie, net as in de tied da me wiggienge uut Egypte.
Volken zu dat zie en ze zu d’r eigen schaeme, ze zu gin kracht mì è, ze zu gin woord mì uut kunne brienge en ze zu stokdoôf weze.
Ze zu ‘t stof oplekke liek as een slange, as beêsten die a over de grond krupe. Trillend en bevend zu ze uut d’r holen komme, op d’r doôd zu ze weze voe den Eêr, onze God. Ze zu stik benauwd weze!
Welke God is t’r liek as joe? Eên die a zonden vergeeft en verbie gaèt an een misstap. Eên die a nie kwaed bluuft, op ’t kleine krootje dat a t’r nog over is van z’n volk. Wan jie wil niks liever as vriendschap.
Je za j’n eigen over ôns ontferme, en aol ônze zonden vergeve. Aol ôns kwaed za je in de diepste zeê goôie.
Je za trouw weze an Jakob en goed weze voe Abraham, wan dat ei je vroeger ezwore an onze voor’ouers.

Bronne

Zeêuwse biebelvertaelgroep Ellesdiek